24.4.06

له‌ یادی بیست ساڵه‌ی کۆچی‌دوایی "مامۆستا هێمن"دا

ئاشق

(ئه‌م وتاره‌م‌ بۆ سێمیناری " یادی مامۆستا هێمن" ، که‌ ڕۆژی 23/4/2006 له‌ شاری "ستۆکهۆڵم" به‌ڕێوه‌چوو، ئاماده‌ کردوه‌ و هه‌ر له‌و سێمیناره‌ش دا خوێندوومه‌ته‌وه)‌.‌

بۆت نووسیوم بۆت بنووسم ئه‌من چیم
دوندی قه‌ندیل، گۆڕه‌پانی هه‌ڵگورد نیم
به‌ره‌و به‌رزایی ده‌چم، گه‌رچــــی وردم

خاکی به‌ر پێی تێکۆشــــــه‌رێکی کوردم

خوشکان و برایانی به‌ڕێز
ڕۆژباش !

ئه‌مڕۆ ئێمه،‌ لێره،‌ یادی بیست ساڵه‌ی کۆچی دوایی مامۆستا هێمنی نه‌مر ده‌که‌ینه‌وه. بێ‌گومان هه‌رکام له‌ ئێمه‌ش که‌ دێینه‌ سه‌ر ئه‌م سه‌کۆیه‌ و به‌م بۆنه‌یه‌وه‌ قسه‌ ده‌که‌ین، هه‌وڵ ده‌ده‌ین ئه‌وه‌نده‌ی له‌ ده‌ستمان بێ، به‌رهه‌مه‌کانی هێمن هه‌ڵسه‌نگێنین و ئاسه‌واره‌کانی بنرخێنین، به‌ڵام داخوا مه‌ودای بیر، بڕستی خه‌یاڵ و توانای لێکدانه‌وه‌ی بۆ وێنه‌ منی ده‌ستکورت و ئه‌وینداری شێعری هێمن، ئه‌وه‌نده‌ یارمه‌تییم ده‌که‌ن که‌ وێنه‌یه‌کی ڕوون له‌ دنیای به‌رینی بیری هێمن بخه‌مه‌ به‌رچاو و ئاستێکی ته‌واو و ڕاست بۆ پله‌ و پایه‌ی زمانزانی، ناسکوێژی، نیشتمانویستی و هێزی تاریفی سروشت و ڕاده‌ی ڕه‌وانوێژی و پشوودرێژیی ئه‌و له‌ شێعر و ئه‌ده‌بی کوردی دا دیاری بکه‌م؟ بێ‌گومان نا. له‌و ڕێگایه‌ دا من ده‌توانم ته‌نیا پیاده‌یه‌کی هاوڕێی کاراوانی ئۆگرانی شێعری هێمن بم، که‌ له‌قه‌ده‌ر هێزی پێی هه‌نگاو داوێ، جارێ ته‌نیا چه‌ند مه‌نزڵێکی ئه‌و ڕێگایه‌ی پێواوه‌ و بۆ سه‌رمنزڵی مه‌به‌ست زۆری ماوه‌. ئاخر هێمن ته‌نانه‌ت دوای مه‌رگیشی هه‌روه‌ک خۆی له‌و شێعره‌ دا گوتوویه‌تی، به‌رده‌وام به‌ره‌و به‌رزایی ده‌ڕوا و لووتکه‌یه‌کی دیاریکراو ناناسێ که‌ له‌ سه‌ری بگیرسێته‌وه‌ و بوه‌ستێ. ئه‌وه‌ نیه‌ ئێستا دوای تێپه‌ڕینی دوو ده‌یه‌ له‌ کووژانه‌وه‌ی چرای ته‌مه‌نی، هه‌زاران مۆمی بیره‌وه‌ریی له‌ دڵی ئه‌ویندارانی به‌رهه‌مه‌کانی دا بۆ هه‌ڵده‌کرێ و لێره‌و له‌وێ، له‌ هه‌رشوێنێک که‌ کوردی لێ‌ده‌ژی، و له‌و کوردستانه‌ پارچه‌ پارچه‌ کراوه‌ به‌ "بستوو سنوور بۆ دیاری‌کراوه‌ی"ی که‌ کانگای ئه‌وین و سه‌رچاوه‌ی ئیلهامی شێعری ئه‌و بوو، کچان، کوڕان، پیاوان و ژنانی کورد، شێعر و به‌رهه‌مه‌کانی ده‌که‌نه‌ سوکناییده‌ری هه‌ناوی تینووی ئه‌ده‌بیان، له‌ ڕێگای ئه‌وین، ژیان، خه‌بات بۆ سه‌ربه‌ستی و نه‌هێشتنی دیلی و ژێرده‌ستی دا تین و توانایان لێ‌وه‌رده‌گرن، لێکیان ده‌ده‌نه‌وه، توانانامه‌ی زانستگه‌یان له‌ سه‌ر ده‌نووسن و وشه‌ی پاراوی کوردییان لێ‌فێر ده‌بن!‌ بڵێی ئه‌و دوو شێعره‌ی مامۆستا، هه‌رچه‌ند مه‌به‌ستی سه‌ره‌کیی ئه‌و تاریفی بارودۆخی کورد به‌ گشتیی بێ‌، زمانی حاڵی خۆی و شێعره‌کانیشی نه‌بن که‌ ده‌ڵێ:

کێ وه‌کوو من سارد و گه‌رمــــــــــــــــــــــی ڕۆژگــاری چێشتوه‌
گا له‌ ده‌شتی گه‌رمه‌ســێر و گــــــا له‌ کوێســـــــتانی گه‌ده‌م

وه‌ک شه‌پۆلی زێی خوڕم، ســـــــــاتێ هــــــــــــــــــه‌دادانم نیه
گێژ ده‌ده‌م، پێچێ ده‌ده‌م، من ڕۆڵه‌کوردی ئه‌م ســـــــــه‌ده‌م

ئاگری سینه‌م بڵێسه‌ی دێ و وڵات ڕۆشــــــــــــــــــــــــــن ده‌کا
ئه‌و ده‌مه‌ی خۆم وه‌ک دڵۆپێک ده‌چمه‌ نێو ده‌ریای عه‌ده‌م


به‌ڕێزان!
نێزیک به‌ ده‌ ساڵ پێش ئێستا، واته‌ ساڵی 1997ی زاینی ده‌رفه‌تی بڵاوکردنه‌وه‌ی زنجیره‌ به‌رنامه‌یه‌کی شێعرو ئه‌ده‌بم له‌ ته‌له‌ویزیۆنی کوردیی" مه‌د" بۆ هاته‌ پێش. به‌رنامه‌که‌م ناونابوو "سه‌فه‌رێک بۆ جیهانی شێعر و ئه‌ده‌ب". باسێکی کورت له‌ سه‌ر مامۆستا هێمنی مه‌زنم کردبوه‌ یه‌که‌م ئاڵقه‌ی ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ و بۆ پێرۆزی‌وه‌رگرتن، مامۆستا هێمنم کردبوه‌ سه‌رقافڵه‌ی کاروانی ئه‌و سه‌فه‌ره‌. به‌شێک له‌و باسه‌ ده‌که‌مه‌ نێوئاخنی ئه‌م لێدوانه‌ی ئێستاشم.

له‌ گه‌ڵ ته‌یری تیژباڵی سنوورنه‌ناسی خه‌یاڵ ده‌چینه‌ سه‌فه‌رێکی دڵبزوێن. ده‌ڕۆین تا برینی ده‌ردوخه‌م به‌ مه‌رهه‌می وشه‌ی جوان و سوکناییده‌ری کوردی تیمار که‌ین. ده‌ڕۆین تا ده‌مێک له‌ ژێر شوێنه‌واری بیرلاوێنه‌ره‌وه‌ی به‌رهه‌می شاعیرێکی ناسکخه‌یاڵ دا خه‌م و په‌ژاره‌ له‌ بیر به‌رینه‌وه‌ و تاوێک مه‌ست و سه‌رخۆشی بیستنی وشه‌ی شیرین، به‌یانی پاراو و ته‌عبیری به‌رزی شاعیرانه‌ بین.
ده‌چینه‌ موکوریان، ئه‌و مه‌ڵبه‌نده‌ جوانه‌ی کوردستان که‌ گه‌لێک شاعیر و ئه‌دیبی ناودار له‌ باوه‌شی دا چاویان کردۆته‌وه‌، پێگه‌یشتوون و له‌ ئاسمانی ئه‌ده‌بی کوردی دا دره‌وشاونه‌وه‌. ده‌چینه‌ خزمه‌ت شاعیری گه‌وره‌ی کورد مامۆستا هێمن. گه‌شتێک به‌ نێو گوڵزاری به‌رهه‌مه‌کانی دا لێ‌ده‌ده‌ین و له‌ جوانی و بۆن و به‌رامه‌ی شێعره‌کانی به‌هره‌ وه‌رده‌گرین. له‌ "تاریک و ڕوون"ی به‌یان دا گوێی دڵ به‌ "ناڵه‌ی جودایی" ده‌سپێرین و له‌ باغی پڕبه‌ره‌که‌ت و خێروبێری پیری ته‌ریقه‌تی شێعر و جوانی و ئه‌وین دا" پاشه‌رۆک"ی پوخت و به‌ بایه‌خ ده‌ستچن ده‌که‌ین و بۆ دڵی تامزرۆی به‌ دیاری دێنینه‌وه‌.
جوانکاری و ڕێکخستنی ڕواڵه‌ت و نێوه‌رۆک له‌ شێعری هێمن دا وه‌ستایه‌تییه‌کی تایبه‌ت به‌و شاعیره‌یان تێدا ده‌ناسرێته‌وه‌. بۆ وێنه‌ بڕوانه‌ له‌ پارچه‌ شێعری "چاره‌نووسی شاعیر" دا، مامۆستا چۆن بیر و ویستی شاعیرانه‌ی خۆی له‌ گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک په‌ندی پێشینیان تێکه‌ڵ ده‌کا و چ دیمه‌نێکی جوان ده‌خولقێنێ.

له‌ سه‌ر به‌فرێ به‌کار نایه‌ وه‌کوو بیستوومه‌ داوی ڕه‌ش
له‌ سه‌ر کۆڵمه‌ت ئه‌دی بۆ دڵگره‌ ئه‌و بســـــــــــکه‌ تاتایه‌

هونه‌ر ناتوانێ جوانیی تۆ به‌ هیچ شـــــــــێوێکی بنوێنێ
له‌ مه‌ڕمه‌ڕ چۆن ده‌تاشرێ هه‌یکه‌لی ئه‌م به‌ژن و باڵایه‌

به‌ ڕیشی بۆزه‌وه‌ سوژده‌ی ده‌به‌م من بـــــــــۆ جه‌ماڵی تۆ
ئه‌دی بۆچی ده‌یان‌گوت دار که‌ پــــــــــیر بوو تازه‌ دانایه‌


هه‌ر له‌و پارچه‌ شێعره‌ دا مامۆستا ئاماژه‌ به‌ ڕاستییه‌کی تاڵ ده‌کا، ئه‌ویش ژیانی ناخۆش و په‌رێشانی هونه‌رمه‌ندان و شاعیرانی کورد و بێ‌بره‌ویی کاڵای هونه‌ر له‌ بازاڕی ژیانی سه‌رده‌م دایه‌، که‌ ڕاسته‌وڕاست ڕه‌نگدانه‌وه‌ی که‌سه‌ر و خه‌فه‌تی دڵ و داستانی ژیانی خۆشیه‌تی:

ده‌زانی بۆچی من هێنده‌ په‌رێشان و خه‌فه‌تـــــبـــــــارم
له‌ بازاڕی ژیان غه‌یری هونه‌ر نیمه‌ چ سه‌رمایـــــــــــــه‌

به‌ تووتووش تووشی مه‌کته‌ب بۆ ده‌هاتم من که‌ زانیبام
خه‌فه‌ت، مه‌ینه‌ت، که‌سه‌ر، حه‌سره‌ت، به‌شی ئینسانی زانایه‌

له‌ گه‌ڵ چاره‌ڕه‌شی و دووره‌به‌شی و مه‌ینه‌ت ده‌بێ هه‌ڵکه‌م
له‌مێژه‌ چاره‌نووسی شاعـــــــــــــیرانی کوردی هه‌ر وایه‌


بێ‌گومان ئێمه‌ نامانه‌وێ به‌ هێنانه‌وه‌ی ئه‌و چه‌ند نموونه‌یه‌ له‌م باسه‌ زۆر کورته‌ دا بڵێین هێمن ده‌ناسێنین، چونکه‌:
له‌ لایه‌که‌وه‌ هێمن پێویستیی به‌ ناساندن نیه‌. ناو و ناوبانگی ئه‌و شاعیره‌ مه‌زنه‌ و بۆن و به‌رامه‌ی گوڵی شیعره‌کانی له‌ گه‌ڵ سروه‌ی به‌‌یانانی به‌هاران ده‌ گه‌رمێن و کوێستانی کوردستان گه‌ڕاون، گه‌یشتوونه‌ زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆری بڵاوکراوه‌کان و به‌هره‌یان که‌م و زۆر به‌ هه‌موو ئه‌و ئه‌ویندارانه‌ به‌خشیوه‌، که‌ دڵیان بۆ شێعر و ئه‌ده‌بیاتی کوردی لێ‌ده‌دا و له‌ بازاڕی هونه‌ر دا کڕیاری حه‌سڵه‌ گه‌وهه‌رن.
له‌ لایه‌کی دیکه‌شه‌وه‌ ئاشکرایه‌ هێمنناسی و لێکدانه‌وه‌ی گشتی له‌ سه‌ر ئاسه‌وار و به‌رهه‌مه‌کانی هێمن، نه‌ک له‌ کات و باسێکی ئاوا کورت دا، به‌ڵکوو به‌ شێنه‌یی، به‌ ته‌رخانکردنی کاتی پێویست و له‌ درێژخایه‌ن دا به‌ نووسینی کتێب و وتاری زۆر ده‌کرێ. ئه‌م باسه‌ ده‌توانێ ته‌نیا به‌ یادکردنه‌وه‌یه‌کی گه‌لێک کورت دابنرێ، که‌ ڕه‌نگه‌ بکرێ ناوی" گوڵێک له‌ گوڵزارێک" یان "دڵۆپێک له‌ ڕووبارێک"ی لێ‌بنرێ.

به‌رچاوترین و له‌ هه‌مانکات دا گه‌وره‌ترین تایبه‌تیی شێعری هێمن ئه‌وه‌یه‌ که‌ به‌ زمانی په‌تی و ساکاری کوردی گوتراون، ئه‌وه‌نده‌ پاراو و ڕه‌وان که‌ جووتێرێکی لادێی ده‌توانێ وه‌ک خوێنده‌وارێکی شاره‌یی تێی‌بگا وه‌ چێژی لێ‌وه‌رگرێ. هێمن نه‌ بۆ چینێکی تایبه‌تیی شێعر گوتوه‌ و نه‌ ویستوویه‌تی ڕێبازی "هونه‌ر بۆ هونه‌ر" ڕه‌چاو بکا و به‌م چه‌شنه‌ مه‌یدانی تێگه‌یشتن له‌ شێعره‌کانی به‌رته‌سک بکاته‌وه‌. ئه‌وه‌ش به‌ بڕوای من یه‌کێک له‌و هۆیانه‌یه‌ که‌ "هێمن" ناوی "شاعیری گه‌ل"ی لێ‌ده‌وه‌شێته‌وه‌.

له‌ سه‌ر خوانی شێعری هێمن، هه‌رکه‌س ، له‌ هه‌ر چێن و توێژێکی کۆمه‌ڵی کورده‌واری، مادام ئۆگری شێعری کوردی بێ، به‌شی هه‌یه‌ و به‌هره‌ وه‌رده‌گرێ. جوانیی ئه‌و زمانه‌ ڕه‌سه‌نه‌ش کاتێک ده‌گاته‌ ئه‌وپه‌ڕی خۆی، که‌ شوبهاندن و زاراوه‌ی شاعیرانه‌، داهێنه‌رانه‌ و تازه‌ی تێ‌دا به‌ کار دێ.
باسه‌رنجێک بده‌ینه‌ ئه‌و دووــ سێ به‌یته‌ له‌ پارچه‌شێعری " ناسۆری ته‌شه‌نا" که‌ به‌ شێوه‌ی ئاسایی شێعری هێمن هه‌م زمانی ده‌ربڕینی تێدا جوانه‌ و هه‌م تاریف و نێوه‌رۆکی تێدا به‌هێزه‌:

وه‌ره‌ مه‌یگێڕ ده‌مه‌وێ ئه‌وشۆ خه‌می دڵ که‌م که‌م
لووزه‌وم به‌رده‌ سه‌رێ، نامه‌وێ جورعه‌ی که‌م‌که‌م

ته‌شه‌نا بۆته‌وه‌ ناســـــــــــــــــــــۆری ده‌روونم دیسان
زامی کۆنه‌ و به‌ مه‌ی کۆنی ده‌بێ مه‌رهـــــه‌م که‌م

مشتوماڵی ده‌وی ئاوێنه‌ی ژه‌نـــــــــــــــگاویی خه‌یاڵ
مه‌ست و گێژم که‌، هه‌تا گاڵه‌ به‌ جامی جه‌م که‌م

ئێسته‌ بۆ چاری خه‌مم گۆشه‌ی مه‌یـــــخانه‌یه‌ جێم
من که‌ ڕۆژێ ده‌مه‌ویست میلله‌ته‌که‌م بێ‌خه‌م که‌م


هێمن وه‌ک هه‌موو شاعیره‌کانی دیکه‌ ئاوات و ئاره‌زووه‌کانی خۆی ده‌ شێعره‌کانی دا باس ده‌کا، به‌ڵام ئه‌و ویست و ئاواتانه‌ زۆرتر چوارچێوه‌یه‌کی گه‌لێک به‌رینتریان له‌ ویستی شه‌خسی و تاکه‌که‌سی هه‌یه‌. ئه‌و وه‌ک شاعیرێکی به‌رپرس، باری گرانی مه‌ینه‌ت و ژێرده‌ستی له‌ سه‌رشانی نه‌ته‌وه‌که‌ی هه‌ست پێ‌ده‌کا و هێز و بڕستی بیرکرنه‌وه‌ و توانای شاعیریی خۆی بۆ به‌یانی هه‌موو ئه‌و خۆشی و ناخۆشییانه‌ و خه‌م و شادییانه‌ ته‌رخان ده‌کا، که‌ له‌ ژیان و مێژووی نه‌ته‌وه‌که‌ی دا شاهیدیان بوه‌ و هه‌ستی پێ‌کردوون.

نێوه‌رۆکی شێعری هێمن هه‌ر له‌ سه‌ره‌تاوه‌ له‌ قالبی وشکی نه‌ریتی هاتۆته‌ ده‌ر و نوێ و پێشکه‌وتنخوازانه‌یه‌. زمانی شێعری هێمن ته‌نانه‌ت ئه‌و کاته‌ش که‌ هۆی ده‌ربڕینی هه‌ستی سروشتیی دڵداری و ئه‌ویندارییه‌، له‌ باسی خه‌بات و ئازادی و چاره‌نووسی وڵات و نه‌ته‌وه‌ و تاریفی سروشتی جوانی کوردستانی خۆشه‌ویستی دانابڕێ. به‌ ڕاستیش ئه‌و شاعیره‌ زمانپاراوه‌ گه‌لێک سه‌رکه‌وتوانه‌ توانیویه‌تی ئه‌و ڕێبازه‌، واته‌، تێکه‌ڵکردنی ئه‌وین و سروشت و خه‌بات له‌ ژیانی ئه‌ده‌بیی خۆی دا گه‌شه‌ پێ‌بدا و ئه‌وه‌ش یه‌کێک له‌و تایبه‌تییانه‌یه‌ که‌ شێعری هێمن ده‌گه‌یه‌نێته‌ لووتکه‌ی جوانی و‌ به‌هێزی.
ئه‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌ له‌ زۆربه‌ی شێعره‌کانی هێمن دا ڕه‌نگ ده‌داته‌وه‌. نموونه‌یه‌کی جوان له‌و هونه‌ره،‌ له‌و چه‌ند شێعره‌ی گوڵبژێر له‌ "فرمێسکی ڕنوو" دا ببینه‌:

شاعیرم، جوانیپه‌رستم، دڵته‌ڕم، شێـــــــــتم له‌ شۆق
کێوی بژوێن، دیمه‌نی جوان، ده‌شتی ڕه‌نگینم ده‌وێ

من به‌ فرمێسکی ڕنووی کوێستانی کورد په‌روه‌رده‌ بووم
کوڵمی سوور و چاوی شین و سینگی به‌فرینــم ده‌وێ

خۆشه‌ویستی من کچه‌ کوردێـــــــــــکه‌ پاک و نازه‌نین
باغه‌وانه‌ پیره‌م و باغی به‌ په‌رژیـــــــــــــــــــــنم ده‌وێ

نایه‌ڵن قه‌ت چێــــــــــــــــــــــژی ئازادی بچێژم من ده‌نا
خوێنی شیرینم ده‌وێ، کوا ته‌رمی خوێــــــــــنینم ده‌وێ

نایه‌ڵن ئاسووده‌ دانیــــــــــــــــــــــــــــشم له‌ لاپاڵی چیام
قاسپه‌قاسپی خاسه‌که‌و بێ، گرمــــــــــــه‌ی مینم ده‌وێ؟

هه‌ڵپه‌ڕین و پێکه‌نین ده‌بزێوێ هه‌ســـــــــــــــتی ناسکم
کوا دڵی پڕ ئێش و ئۆف و جه‌رگی به‌ بریـــــنم ده‌وێ؟

جێی گه‌رم، پارووی نه‌رم خۆشه‌، به‌ڵام بۆ مافی خۆم
سێبه‌ری ئه‌شکه‌وتی سارد و نوێنی به‌ردیــــــــنم ده‌وێ


هێمن نه‌ خوێندنی به‌رزی هه‌بووه‌ و نه‌ زانستگه‌دیتووش بووه‌، له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌ش به‌ بڕوای من هێمن سوارچاکێکه‌ زه‌حمه‌ته‌ مامۆستای زانستگه‌ هه‌بێ بتوانێ له‌ "مه‌یدانی شه‌ڕانخێوی"ی وشه‌ی کوردی دا تۆزی پێی بشکێنێ و بێگومان له‌ ئاینده‌ دا به‌رهه‌مه‌کانی ڕۆژبه‌ڕۆژ زیاتر ده‌بنه‌ جێگای که‌لک‌لێ‌وه‌رگرتنی مامۆستایانی زمان و کتێبه‌ ده‌رسییه‌کان ده‌وڵه‌مه‌ند ده‌که‌ن. ئه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر ئه‌و ڕاستییه‌ که‌ هێمن هه‌ر له‌ سه‌ر ده‌می منداڵییه‌وه‌ نێو کۆمه‌ڵی کورده‌واری، به‌ تایبه‌ت دێهات و هه‌وارو هۆبه‌ و مه‌جلیسی پیر و که‌یخودا و مامۆستاکان و مزگه‌وت و حوجره‌ی کردۆته‌ زانستگه‌ی خۆی، له‌ گه‌ڵیان ژیاوه‌ و وشه‌ی ڕه‌سه‌نی کوردییان لێ‌فێر بوه‌.
ته‌نیا سه‌رنجدان به‌ چه‌ند شێعرێکی ناڵه‌ی جودایی، بۆمان ده‌رده‌خا که‌ وشه‌ی کوردی چه‌ند له‌ ده‌ستی هێمن دا ده‌سته‌مۆ بوه‌، که‌ وه‌ک ملوانکه‌یه‌کی مرواری هۆندوونیه‌وه‌.

ڕیگه‌ ده‌بڕم، کوانێ هه‌نــــــــــــــــــگاوم شله‌
ڕاسته‌ بێ‌هێزم، ده‌کـــــــــــه‌م ئه‌مــــــما مله‌

هه‌ر ده‌پێوم کێو و شاخ و چـــــــۆڵ و ده‌شت
دێم به‌ره‌و کانی، به‌ره‌و بـــــاخی به‌هه‌شت

دێم به‌ره‌و زیخ و چه‌و و کانــــــــــیاوی خۆم
چۆن له‌وانه‌ وه‌رده‌گێڕم چـــــــــــــــــاوی خۆم

دێم به‌ره‌و ئه‌و داروبـــــــــــــــــه‌ردو به‌نده‌نه‌
دێم به‌ره‌و ئــــــــــه‌و باغ و مێرگ و چیمه‌نه‌

دێم به‌ره‌و زورک و تــــــــــه‌لان و که‌ندوله‌ند
دێم به‌ره‌و بژوێن و زه‌نـــــــــــــــوێر و زه‌مه‌ند

دێم به‌ره‌و پانـــــــــــــــاوک و هه‌وراز و نشێو
دێم به‌ره‌و ئه‌شـــــکه‌وت و زه‌ندۆڵ و په‌سێو

دێم به‌ره‌و به‌فر و چـــــــلووره‌ و به‌سته‌ڵه‌ک
دێم به‌ره‌و شــــیخاڵ و ڕێچکه‌ و ڕه‌شبه‌ڵه‌ک

دێم به‌ره‌و لــــێڕ و چڕ و به‌ســــــــتێن و چۆم
دێم به‌ره‌و هه‌ڵـــدێر و گێژ و به‌نـــــــد و گۆم

دێم به‌ره‌و هۆبه‌ و هـه‌واری باســــــــــــــــــه‌فا
دێم به‌ره‌و لادێ، به‌ره‌و کانــــــــــــــگه‌ی وه‌فا


ژن له‌ شێعری مامۆستا هێمن دا سه‌رچاوه‌یه‌کی به‌رین و بنه‌ڕه‌تیی ئیلهامه‌ و جوانیی ژن ڕووحێکی ناسک و نێوه‌رۆکێکی نه‌خشین و نیان به‌ شێعره‌کانی ده‌به‌خشێ. دیاره‌ په‌ری شێعریش که‌ مامۆستا زۆر جار باسی ده‌کا، به‌ سروشت کچێکی جوانه‌ که‌ جاروبار نازی له‌ سه‌ر ده‌کا و ده‌ ژوانی خه‌یاڵی شاعیرانه‌ی نایه‌.

به‌ڵام ئه‌ی فریشته‌ی جوانی
ڕنگبێ ئه‌م نوکته‌ نه‌زانی
په‌ریی شێعر وه‌ک کچی جوان

بۆ پیاوی پیر نایه‌ته‌ ژوان

کاتێکیش که‌ قسه‌ دێته‌ سه‌ر مافی ژن، ئه‌و بێ‌ئه‌وه‌ی ڕواڵه‌تێکی ڕووتی ڕووناکبیرانه‌ به‌ خۆوه‌ بگرێ، و خۆی پێوه‌ ڕابنێ، به‌ زمانێکی ساکار و ڕه‌وانی کوردی که‌ وه‌ک گوتمان شوانێکی نه‌خوێنده‌واریش بۆی لێک‌ده‌درێته‌وه‌، ده‌ڵێ ئیدی ده‌وری چه‌وساندنه‌وه‌، بێبه‌شکردن و به‌ نیوه‌مرۆڤزانینی ژنان به‌ سه‌رچوه‌ و ژن له‌ مه‌یدانی تێکۆشان و له‌ نێو کۆمه‌ڵ دا هیچ شتێکی له‌ پیاوان که‌متر نیه و ده‌بێ ئازاد بێ. له‌ شێعری "یادگاری شیرن" دا که‌ ساڵی 1324ی هه‌تاوی، واته‌ 61 ساڵ پێش ئیستا دای‌ناوه‌، ده‌ڵێ:

با هه‌زار (زێ) و (گاده‌ر) و (لاوێن)ی ڕوونیشمان هه‌بێ
تاکوو ژن ئازاد نه‌بێ، سه‌رچــــــــــــــاوه‌که‌ی ژین لیخنه

کۆیله‌تی باوی نه‌ماوه‌ کــــــــــــیژی کوردی خۆشه‌ویست!
ڕاپه‌ڕه‌، هه‌سته‌ له‌ خه‌و، ئاخـــــــــــــر چ‌وه‌ختی خه‌وتنه‌

یان دواتر له‌ ساڵی 1358 دا ده‌ڵێ:

من ته‌شیڕێسێــکی وه‌ک شــــــــــــیرنی وه‌فاییم بۆ چییه‌؟
کیژی وریای چاوکراوه‌ی فــــــــــــێره‌زانـــــــــــــــــینم ده‌وێ


مه‌سه‌له‌یه‌ک که‌ پێموایه‌ پێویسته‌ ئاماژه‌یه‌کی کورتی پێ‌بکه‌م ئه‌وه‌یه،‌ که‌ ژیانی مامۆستا هێمن لانی‌که‌م له‌ کاتی لاوه‌تییه‌وه‌ تا قۆناخێکی کورتی کۆتایی ته‌مه‌نی له‌ گه‌ڵ سیاسه‌ت تێکه‌ڵاو بووه‌ و ته‌نانه‌ت بیر و تێکۆشانی سیاسی بوونه‌ هۆی گه‌شه‌کردنی تێکۆشانه‌ ئه‌ده‌بییه‌که‌شی. نازانم بۆ هێندێک که‌س ده‌ڵێن خۆزیا هێمن هه‌رگیز خۆی ده‌ سیاسه‌ت هه‌ڵنه‌قوتاندبا. له‌ حاڵێک دا ئه‌گه‌ر سیاسه‌ت و به‌شداربوون له‌ خه‌باتی سیاسی له‌ ڕێگای نه‌ته‌وه‌که‌ی دا نه‌بوایه‌، زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری شێعره‌کانی هێمن هه‌ر له‌ دایک نه‌ده‌بوون. هێمن سیاسه‌تی به‌ ئه‌ندامبوون له‌ کۆمه‌ڵه‌ی ژــ ک دا ده‌ست‌پێ‌کردوه و دواتر به‌ تێکۆشان له‌ حیزبی دێمۆکراتی کوردستان دا درێژه‌ی پێ‌داوه‌. ده‌ ساڵ ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی و دوو ساڵ ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسیی ئه‌و حیزبه‌ بووه‌. ‌
له‌ پێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ کێشه‌یه‌ک که‌ ساڵی 59 ، دوای جیابوونه‌وه‌ی حه‌وت که‌س له‌ ڕێبه‌رایه‌تیی حیزب، بۆ مامۆستا هێمن پێک‌هات و ئه‌و و حیزبی دێمۆکڕاتی لێک‌دوور کرده‌وه‌، هێندێک بۆچوون ده‌ربڕاون و ده‌رده‌بڕین که‌ جاروبار زێده‌ڕه‌وییان تێ‌دایه‌ و زۆرتر ڕا و داوه‌ریی شه‌خسیی خاوه‌نه‌کانی ئه‌و بۆچوونانه‌ن.
دیاره‌هه‌رکه‌س هه‌رچۆنێک بیر ده‌کاته‌وه‌ و ده‌نووسێ، ئازاده‌، به‌ڵام با له‌بیرمان بێ، وانه‌که‌ین له‌و باره‌وه‌ ئه‌و شێعره‌ به‌رزه‌ی مه‌وله‌وی که‌ مامۆستا هێمنی خۆشه‌ویستمان ئیلهامی بۆ ناڵه‌ی جودایی لێ‌وه‌رگرتوه‌، بمان‌گرێته‌وه‌ که‌ ده‌ڵێ:

هرکسی از ظن خود شد یار من
از درون من نجست اسرار من

به‌ بڕوای من ئه‌گه‌ر ئه‌و ڕووداوه‌ی ژیانی مامۆستا هێمنیش له‌ لایه‌ن لێکۆڵه‌ره‌وه‌یه‌ک، یان که‌سێکی هه‌ڵسووڕ و ئاگاداری بارودۆخی ئه‌و سه‌رده‌مه ناسکه‌ی خه‌باتی گه‌له‌که‌مان به‌ شێوه‌یه‌کی بێ‌لایه‌نانه‌ و وه‌ک خۆی باس بکرێ، ئه‌وه باشه‌ و دیاره‌ ‌ بمانه‌وێ و نه‌مانه‌وێ ده‌کرێ و ده‌شبێ بکرێ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ته‌نیا به‌ مه‌به‌ستی کوتانی حیزبی دێمۆکڕات، یان پاکانه‌ حیسابی کۆن له‌ گه‌ڵ ئه‌و حیزبه‌ بێ، یان به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ حه‌ریمی حورمه‌تی مامۆستا هێمنی تێدا بشکێ، ئه‌وه‌ نه‌ک هه‌ر باش نیه‌، به‌ڵکوو پێموایه‌ زوڵمێکه‌ له‌ هه‌ردووک لایه‌نی باسه‌که‌ ده‌کرێ و ئاکامێکی باشیشی لێ‌وه‌رناگیرێ.

ڕاستییه‌که‌ی ئه‌وه‌یه‌ هه‌ڵسوکه‌وتی ئه‌و کاته‌ی حیزب له‌ گه‌ڵ مامۆستا هێمن ــ که‌ له‌ ڕوانگه‌ی ڕێبه‌رایه‌تیی ئه‌و کاته‌ی حیزبه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ی ده‌گرت ــ نه‌ ڕه‌وا بوو و نه‌ له‌ نێو کادر و پێشمه‌رگه‌ و ئه‌ندامانی حیزبیش دا جێی گرت. له‌ به‌رامبه‌ر دا مامۆستا هێمنیش وه‌ک هه‌موو ئینسانێک که‌ ئیمکانی هه‌ڵه‌کردنی هه‌یه‌، هه‌ڵه‌ی کرد، هه‌ڵه‌یه‌ک که‌ نه‌ده‌بوو بی‌کا. ئه‌ندامانی حیزب پێێان‌وابوو که‌ مامۆستا هێمن جێگای له‌ سه‌ره‌وه‌ی کێشه‌کان بوو و جێی خۆی نه‌بوو خۆ ده‌و کێشه ‌نێوخۆیی‌یه‌ بگه‌یه‌نێ که‌ ده‌و بارودۆخه‌ ناسکه‌ دا به‌رۆکی بزووتنه‌وه‌که‌مانی گرت و به‌ ئاشکراش به‌ سوودی دوژمن بوو و زه‌بری لێ‌داین. به‌هه‌رحاڵ وه‌ک دواتر دیتمان‌ مامۆستا هێمن هه‌روا وه‌ک شاعیری گه‌ل و خۆشه‌ویستی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵکی کوردستان و ئه‌ندامانی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستانی ئێران مایه‌وه‌.
من پێموایه‌ وا باشتره‌ برینه‌کۆنه‌کان نه‌کولێنینه‌وه‌. بێ‌گومان نه‌وه‌کانی ئاینده‌ مامۆستا هێمن له‌ ڕووی به‌رهه‌مه‌ پڕبایه‌خ و نێوه‌رۆکه‌کانیه‌وه‌ که‌ گه‌نجینه‌یه‌کیان له‌ ئه‌ده‌بیات و زمانی کوردی دا زیاد کردوه‌، ده‌ناسن، به‌هره‌ی لێ‌وه‌رده‌گرن، و ده‌رسی خه‌بات و تێکۆشانی لێ فێر ده‌بن.

9.4.06

وتووێژ له‌ گه‌ڵ گۆڤاری "ڕێژوان"


ئه‌م وتووێژه‌ له‌ لایه‌ن گۆڤاری "ڕێژوان"ــه‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ "پرسی به‌ره ی کوردستانی بۆ ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان" کراوه‌ و ڕۆژی چواری ئاپریل له‌و گۆڤاره‌ دا بڵاوکروه‌ته‌وه‌.
ناونیشانی "ڕێژوان" له‌ سه‌ر تۆڕی ئینتێرنێت:
(Rejwan.SE)‌ ‌

ڕێژوان: ئێوه‌‌ گرینگیی پێکهێنانی به‌ره‌ له‌ ڕۆژهه‌ڵات دا له‌ چی دا ده‌بینن. پێتانوایه‌ به‌ره‌یه‌ک ده‌بێ پێک‌بهێنرێ؟ به‌ گشتی تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی به‌ره‌ ده‌بێ چۆن بن؟

ئاشق: وێڕای داوای سه‌رکه‌وتن بۆ ئێوه‌ به‌ڕێوه‌به‌رانی گۆڤاری "ڕێژوان"، پرسیاری یه‌که‌متان له‌ ڕاستی دا سێ به‌شه‌. که‌ ده‌کرێ هه‌رکامیان پرسیارێکی سه‌ربه‌خۆ بێ. من له‌ به‌شی دووهه‌می ئه‌و پرسیاره‌وه‌ ده‌ست‌پێ‌ده‌که‌م که‌ ده‌ڵێ داخوا پێویسته‌ به‌ره‌یه‌ک پێک‌بهێنرێ؟

به‌ڕاستی ئێستا له‌ هه‌ر کوردێکی ئاگاداری بارودۆخی سیاسیی ئه‌مڕۆی کوردستان ئه‌و پرسیاره‌ بکرێ، بێ‌گومان وه‌ڵامه‌که‌ی ئه‌وه‌ ده‌بێ که‌ به‌ڵێ بوونی به‌ره‌یه‌ک له‌ هێزه‌ سیاسییه‌کانی ئه‌و به‌شه‌ی کوردستان، به‌ تایبه‌ت له‌ هه‌لومه‌رجی ئێستا دا پێویستییه‌که‌‌ حاشای لێ‌ناکرێ. خه‌ڵک به‌ گشتی "به‌ره‌" به‌ پاڵوێکدانی هه‌موو هێزه‌کانی نێو بزووتنه‌وه‌ی کوردستان و یه‌کیه‌تیی کرده‌وه‌ و هاوکاریی ئه‌وان له‌ پێناوی وه‌ده‌ستهێنانی ماف و داخوازییه‌کانی گه‌لی کورد دا لێک‌ده‌ده‌نه‌وه‌ و دیاره‌کاتێک ئه‌و هێزانه‌ بتوانن به‌ پاڵویکدان و هاوده‌نگێیه‌کی ئه‌وتۆ بگه‌ن، بزووتنه‌وه‌ی کورد له‌ ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان له‌ باری چۆنی و چه‌ندییه‌وه‌ گوڕ و تینێکی تازه‌ی دێته‌ به‌ر و سه‌رکه‌وتنی به‌ سه‌ر نه‌یاران دا چ له‌ مه‌یدانی سیاسی و چ له‌ ئه‌گه‌ری تووشهاتنی شه‌ڕ دا ئاسانتر ده‌بێ. به‌ کورتی هه‌ر ئه‌و لێکدانه‌وه‌یه‌شه‌ که‌ پێویستیی پێکهاتنی به‌ره‌یه‌کی کوردستانی له‌ ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان زه‌ق ده‌کاته‌وه‌.

بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین به‌ ته‌واوی گرینگیی پێکهاتنی به‌ره‌ بێجگه‌ له‌وه‌ی له‌ پاراگرافی پێشوو دا باسمان کرد، ده‌ربخه‌ین، ناچارین به‌ کورتی چاوێک به‌ وه‌زعی سیاسیی ده‌وروبه‌ری خۆشمان دا بگێڕین.
هه‌موومان ده‌زانین دوابه‌دوای هێرشی نیزامیی هاوپه‌یمانان بۆ سه‌ر عێڕاق و ئازادبوونی ئه‌و وڵاته‌ له‌ ژێر سته‌م و دیکتاتۆریی حیزبی به‌عس، زۆر پێوه‌ر و هاوسه‌نگیی سیاسیی نوێ له‌ ناوچه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست دا، که‌ کوردستانی ئێمه‌ش ده‌خۆ دا جێ‌ده‌کاته‌‌وه، هاتنه‌ گۆڕی. بوونی هێزه‌کانی هاوپه‌یمانان له‌ ناوچه‌، گه‌ڵاڵه‌ی" ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاستی گه‌وره"‌ی وڵاته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا و هه‌وڵدان بۆ بره‌وپێدانی دێمۆکڕاسی له‌و ناوچه‌یه‌ دا، له‌ سه‌ریه‌ک قۆناخێکی سیاسیی تازه‌ و ڕه‌وتی ئاڵوگۆڕێکی بنه‌ڕه‌تیی سیاسییان له‌و ناوچه‌یه‌ دا خسته‌ به‌رچاوان، که‌ هه‌رچه‌ند له‌ لایه‌ن زۆر ده‌سه‌ڵاتی کۆن و نه‌ریتپارێز و ڕێژیمی کۆنه‌په‌رستی وه‌ک ئێران و سوورییه‌وه‌ به‌ ئاشکرا و نه‌هێنی کۆسپ و ته‌گه‌ره‌ی ده‌خرێته‌ سه‌ر ڕێگا و هه‌وڵی به‌ربه‌ستکردن، یان لانی‌که‌م شلکردنه‌وه‌ی ده‌درێ، وێناچێ، یان با بڵێین زه‌حمه‌ته‌ بوه‌ستێ و درێژه‌ی ده‌بێ. ئه‌و ده‌سکه‌وته نه‌ته‌وایه‌تییه‌ش که‌ تائێستابه‌شێک له‌ نه‌ته‌وه‌که‌مان له‌ باشووری کوردستان وه‌ده‌ستی هێناوه،‌ هه‌ر به‌رهه‌می ئه‌و هه‌ل و ده‌رفه‌تانه‌یه‌ که‌ له‌ درێژه‌ی ڕوودانی ئه‌و ئاڵوگۆڕانه‌ دا هاتوونه‌ پێش.
هه‌رچه‌ند ئاینده‌ به‌ وردی بۆ هیچکه‌س پێشبینی ناکرێ و ته‌نانه‌ت وردبینترین و وشیارترین مرۆڤی سیاسیش ناتوانی به‌ دڵنیایییه‌وه‌ سنوور و چوارچێوه‌ی ئه‌و ئاڵوگۆڕانه‌ له‌ دادێ دا دیاری بکا، لانی که‌م ئه‌وه‌نده‌ به‌ ته‌واوی ڕوونه‌ که‌ ئه‌و قۆناخه‌ سیاسییه‌ به‌شێکی هه‌ره‌ سه‌رکیی ڕووی ده‌ وڵاتی ئێرانه‌ و دره‌نگ یا زووش هه‌رچۆنێک بێ ئاکام و شوێنه‌واره‌کانی ده‌رده‌که‌ون. که‌وابوو به‌ بێ‌له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ که‌ ئه‌و ئاڵوگۆڕانه‌ له‌ ئێران دا به‌ چ شێوه‌یه‌ک ڕوو ده‌ده‌ن و داخوا ڕه‌وته‌که‌ هه‌ر له‌ گه‌شه‌کردنی سیاسیی قۆناخه‌که‌ دا ڕه‌نگ ده‌داته‌وه‌، یان شه‌ڕ و کێشه‌ی چه‌کدارانه‌ش دێته‌ پێش، به‌ هه‌رحاڵ خه‌ڵکی کوردی ڕۆژهه‌لاتی کوردستان ده‌که‌ونه‌ به‌رامبه‌ر هێندێک بارودۆخی له‌باره‌وه‌ که‌ ده‌بێ بتوانن بیانقوازنه‌وه‌ و له‌ ده‌ستیان نه‌ده‌ن.

بێ‌‌گومان گه‌لی کوردی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان پێویستیی به‌ یه‌کهه‌ڵوێستی، یه‌کیه‌تیی کرده‌وه و‌ ‌ یه‌کده‌نگی هه‌یه‌، تا بتوانێ له‌مه‌ودوا به‌وه‌خت و له‌ڕووی به‌شداربوونێکی گشتی و هه‌ڵسه‌نگاندنێکی هه‌مه‌لایه‌نه‌وه‌ بڕیار بدا، له‌ ئاکام دا له‌و ڕه‌وته‌ به‌جێ‌نه‌مێنێ و به‌ قازانجی گه‌یشتن به‌ مافی دیاریکردنی چاره‌نووسی خۆی که‌ لانی‌که‌م سه‌ده‌یه‌که‌ قوربانی بۆ ده‌دا و ڕه‌نجی بۆ ده‌کێشێ، که‌لکی لێ‌وه‌رگرێ. ئه‌و تایبه‌تییانه‌ش ده‌توانن ته‌نیا له‌ بوونی به‌ره‌یه‌کی ڕێکوپێک و یه‌کگرتوو دا ڕه‌نگ بده‌نه‌وه‌ و بینه‌دی.

گرینگترین لایه‌نی موسبه‌ت و باشی به‌ره‌ له‌وه‌ دایه‌ که‌ بنکه‌یه‌کی بڕیاردان دروست ده‌بێ و په‌ڕشوبڵاوی نامێنێ. ئێمه‌ ئه‌زموونی پێشووتریشمان له‌و باره‌وه‌ هه‌یه‌ که‌ کاتێک چه‌ند حیزب و ڕێکخراو له‌ وڵات دا هه‌ڵسووڕانیان هه‌یه‌، پرس و ڕا به‌ یه‌کتر ناکه‌ن و هه‌رکام بڕیاری خۆی له‌ سه‌ر مه‌سه‌له‌کان و گیروگرفته‌کان ده‌دا و به‌ پێی تاکتیک و بۆچوونی خۆی لێی‌ده‌خوڕی، نه‌ک هه‌ر له‌ به‌رامبه‌ر نه‌یاری هاوبه‌ش دا سه‌رکه‌وتن به‌ ده‌ست ناهێنن، به‌ڵکوو له‌ نێوخۆشیان دا تووشی کێشه‌ و گیروگرفت و شه‌ڕ ده‌بن. له‌ بارودۆخێکی ئه‌وتۆ دا خه‌ڵکی ئاساییش دابه‌ش ده‌بن و هه‌ر به‌شه‌ی ــ جا چ که‌م چ زۆرــ پشتیوانیی له‌ حیزبێک، یان ڕێکخراوێک ده‌که‌ن و له‌ ئاکام دا ئاڵۆزی دێته‌ پێش، هێزی فکری و توانای ڕاپه‌ڕی ڕێکخراوه‌کان له‌ کێبه‌رکێ، دمبه‌دمه‌ و کێشه‌ی نێوخۆیی دا به فیڕۆ ده‌چێ و له‌وانه‌یه‌ ده‌رفه‌ته‌کانیش له‌ ده‌ست بچن، به‌ڵام ئه‌گه‌ر یه‌ک بنکه‌ی بڕیاردان و هه‌ڵوێستگرتن هه‌بێ، به‌ومانایه‌ ده‌بێ که‌ بڕیاره‌کان ئی هه‌موو حیزب و ڕێکخراوه‌کانن و ئیدی هه‌م ئه‌و‌ گیروگرفتانه‌ نایه‌نه‌ پێش و هه‌م ڕاپه‌ڕ و به‌رهه‌می کاری خه‌باته‌که‌ زۆرتر ده‌بێ.

با له‌ بیرمان نه‌چی یه‌کێک له‌ هۆیه‌کانی سه‌رکه‌وتنی خێرای ڕاپه‌ڕینی ساڵی 1991ی باشووری کوردستان ئه‌وه‌ بوو که‌ پێشتر ڕێکخراوه‌کانی ئه‌و به‌شه‌ی کوردستان به‌ره‌ی کوردستانییان پێک‌هێنابوو و پلانی هاوبه‌شیان بۆ دانابوو.

ئیشاڕه‌کردن به‌و خاڵه‌ش له‌وانه‌یه‌ گرینگ بێ که‌ کارایی به‌ره‌ تا کاتی ڕه‌خسانی بارودۆخ بۆ هه‌ڵبژاردنی ئازاد بۆ پاڕلمان و دامه‌زرانی داموده‌زگای به‌ڕێوه‌به‌ردنی کاروباری وڵات ده‌بێ و له‌وه به‌‌ده‌دواوه‌ ده‌بێ حیزب و ڕێکخراوه‌کان کاری حیزبایه‌تی و سیاسه‌تی خۆیان بکه‌ن و خۆیان ده‌ کاری ئیداره‌کردنی وڵات هه‌ڵ‌نه‌قوتێنن.

ڕه‌نگه‌ بکرێ زۆر تایبه‌تمه‌ندی بۆ به‌ره‌ ڕیزکه‌ین، به‌ڵام به‌ بڕوای من گرینگترینی ئه‌و تایبه‌تمه‌ندییانه‌ ئه‌مانه‌ن:
1 ــ هه‌مووحیزب و ڕێکخراوه‌کانی هه‌ڵسووڕی مه‌یدانی خه‌باتی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان له‌ نێو خۆی دا جێ‌بکاته‌وه‌ و له‌ ئه‌زموونی که‌سایه‌تییه‌ سیاسییه‌ ناسراو و خه‌باتکاره‌کان که‌لک‌وه‌رگرێ.
2 ــ هاوکاری، ته‌بایی و ڕیزدانان بۆ بیروڕای ئه‌ندامان و به‌هێندگرتنی یه‌کتری هه‌م به‌ قه‌واره‌ و هه‌م به‌ بڕیار و هه‌ڵسووڕانیه‌وه‌ دیار بێ.
3 ــ پلاتفۆڕمێکی گونجاو و دێمۆکڕاتیانه‌ی بۆ تێکۆشانی خۆی هه‌بێ و هه‌روه‌ها هه‌ر له‌ ئێستاوه‌ به‌رنامه‌یه‌کی له‌باری بۆ ئیداره‌کردنی کوردستان له‌ ئاینده و له‌ ‌کاتی پێکهاتنی بۆشایی ده‌سه‌ڵات‌دا هه‌بێ.
4 ــله‌ به‌ره‌ دا بڕیار ئی‌هه‌مووانه‌. هه‌ر ڕێکخراوه‌ی له‌ قه‌ده‌ر ده‌سمایه‌ی ئینسانی و مه‌عنه‌ویی خۆی چاوه‌ڕوانیی به‌شداربوون له‌ ده‌سه‌ڵاتی دا ده‌بێ. به‌ره‌ نابێ هێژمۆنی، پاوانخوازی و ده‌سه‌ڵاتی تاکه‌ ڕێکخراویشی پێوه‌ دیار بێ.
5 ـ به‌رنامه‌ی به‌ره‌ ده‌بێ وه‌ڵامده‌ره‌وه‌ی قۆناخێ سیاسیی سه‌رده‌م بێ و ئامانجه‌کانی خه‌ڵکی کوردستانی ده‌نێوخۆی دا جێ‌کردبێته‌وه‌. هه‌روه‌ها به‌ره‌ ده‌بێ ده‌وری مه‌یدانێکی له‌باری بۆ ته‌مرینی دێمۆکڕاسی هه‌بێ.

پ2 ــ هه‌تا ئێستا زۆر باسی پێکهێنانی به‌ره‌ کراوه‌ و له‌ لایه‌ن حیزبه‌کانیشه‌وه‌ هه‌وڵی بۆ دراوه‌، به‌ڵام هیچ ئه‌نجامێک له‌ به‌رده‌ست نیه‌. به‌ بۆچوونی ئێوه‌ کۆسپه‌کانی به‌رده‌م پێکهێنانی به‌ره‌ کامانه‌ن؟

و ــ باسکردن به‌ ته‌نیا خێر ناداته‌وه‌. وایه‌، هه‌موو حیزبه‌کان باسی پێویستیی پێکهێنانی به‌ره‌ یان "ئیئتلاف" ده‌که‌ن و هه‌مووشیان به‌ ڕواڵه‌ت ئاماده‌ی هه‌نگاوهه‌ڵێنانه‌وه‌ له‌و ڕێگایه‌ دان. له‌ ڕاستیش دا هه‌لومه‌رجه‌ سیاسییه‌که‌ ئه‌وه‌نده‌ پێویستیی پێکهاتنی به‌ره‌ی زه‌ق‌کردۆته‌وه‌، که‌ ناکرێ باسی نه‌که‌ن، به‌ڵام کاتێک دێنه‌ سه‌ر کرده‌وه، تێده‌مێنن و گرێپووچکه‌کان خۆده‌نوێنن. به‌ بڕوای من کۆسپه‌کانی سه‌ر ڕێگای پێکهێنانی به‌ره‌ ئه‌مانه‌ن:
1 ــ مه‌زنیخوازی و ده‌سه‌ڵاتخوازیی حیزب و ڕێکخراوه‌کان.
2 ــ نه‌بوونی متمانه‌ به‌ یه‌کتر له‌ نێو حیزب و ڕێکخراوه‌کان دا.
3ــ نه‌بوونی ته‌جره‌به‌ی هاوکاری و یه‌کیه‌تیی کرده‌وه‌یه‌کی شێلگیرانه‌ له‌ نێو حیزب و ڕێکخراوه‌کان له‌ ڕابردوو دا.
4 ــ نه‌بوونی باوه‌ڕی ته‌واو به‌ پێکهێنانی به‌ره‌ و هه‌ست‌نه‌کردن به‌ پێویستیی پێکهێنانی به‌ره‌.
5 ــ گیرۆده‌بوونی زۆربه‌ی حیزب و ڕێکخراوه‌کان به‌ کێشه‌ی نێوخۆیی و دووبه‌ره‌کی. ( بۆ وێنه‌ کێشه‌ی نێوان دوو کۆمه‌ڵه‌کان. دوو خه‌باته‌کان و ناکۆکیی نێوخۆیی له‌ حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستانی ئێران دا، که‌ به‌ نۆره‌ی خۆی ده‌بێته‌ هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌و ڕێکخراوانه‌ خۆیان بۆ کۆ نه‌کرێته‌وه‌ و نه‌په‌رژێنه‌ سه‌ر بیرکردنه‌وه له‌ به‌ره‌‌ و هه‌وڵدان بۆ به‌ره‌).
6 ــ جیاوازیی زۆری شێوه‌ی کار و ‌بیرکردنه‌وه‌، لێکدانه‌وه‌ و بۆچوون، به‌رنامه‌ی کار و ئیدیۆلۆژیی حیزبه‌کان، که‌ شتێکی سروشتییه‌ تێکگه‌یشتن و پێکگه‌یشتن بۆ پێکهێنانی قه‌واره‌یه‌کی هاوکاریی ئه‌وتۆ دژوار ده‌کا. ( له‌ نێو حیزب و ڕیکخراوه‌کانی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان دا له‌ کۆمۆنیسته‌وه‌ تا ئیسلامی هه‌ن)

دیاره‌ وه‌نه‌بێ ئه‌و کۆسپانه‌ شتێک بن، که‌ نه‌کرێ له‌ به‌ر ده‌م هه‌ڵگیرێن و ڕێگایه‌ک بۆ پشتڕێکردنیان بدۆزرێته‌وه‌، به‌ڵام هه‌رچۆنێک بێ، ئه‌وانه‌ هه‌ن و هه‌ست به‌ به‌رپرسایه‌تیکردن، چاوپۆشی، نیازپاکی، له‌خۆبووردوویی و کاری هاوبه‌شی زۆری ده‌وێ تا چاره‌سه‌ر بکرێن و ڕێگای گه‌یشتن به‌ به‌ره‌ خۆش بکرێ.

پ 3ــ چاوه‌ڕوانیی گۆڕانکاری له‌ ئێران به‌ هۆی کیشه‌ ئه‌تۆمییه‌که‌ی و قه‌یرانه‌کانی ئه‌و ڕێژیمه‌ و ناڕه‌زایه‌تیی گشتیی خه‌ڵکی ئێران و کوردستان کاریگه‌ریی له‌ سه‌ر پێکهاتنی به‌ره‌ ده‌بێ؟ ئاستی ئه‌م کاریگه‌رییه‌ چۆن لێک‌ده‌ده‌نه‌وه‌؟

وــ به‌ڵێ هه‌مووی ئه‌وانه‌ی باست کردن به‌ شێوه‌ی سروشتی ده‌بێ کاریگه‌رییان له‌ سه‌ر پێکهێنانی به‌ره‌ هه‌بێ و له‌ ڕاستی دا ئه‌وانه‌ به‌شێک له‌و هۆیانه‌ن که‌ پێویستیی دروستبوونی به‌ره‌یه‌ک بۆ ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان ده‌خه‌نه‌‌ به‌رچاو. ڕێژیمی ئێران هیچ‌کاتێک وه‌ک ئێستا نه‌که‌وتوۆته‌ ژێر ته‌وژمی گوشاری نێونه‌ته‌وه‌یییه‌وه. قه‌یرانه‌ نێوخۆییه‌کانی و ناڕازیبوونی خه‌ڵکیش ڕۆژبه‌ڕۆژ په‌ره‌ده‌ستێنن و هه‌ر به‌و پێیه‌ش چاوه‌ڕوانیی پێکهاتنی ئاڵوگۆڕ له‌ وڵات دا زۆرتر ده‌بێ.

به‌ بڕوای من ئاستی ئه‌و کاریگه‌رییه‌ له‌ لای ڕێکخراوه‌کان پێوه‌ندیی به‌و پێوه‌ر و فاکتۆرانه‌وه‌ هه‌یه‌ که‌ئه‌وان له‌ شیکردنه‌وه‌ و لێکدانه‌وه‌ی خۆیان دا سه‌باره‌ت به‌ وه‌زعی سیاسیی جیهان، ئێران و کوردستان ده‌یان‌خه‌نه‌ به‌ر سه‌رنج و به‌کاریان دێنن. هه‌روه‌ها پێوه‌ندیی به‌وه‌وه‌ هه‌یه‌ که‌ ئه‌وان تا چ ڕاده‌یه‌ک پێویستیی پێکهاتنی به‌ره‌ هه‌ست‌پێ‌ده‌که‌ن، باوه‌ڕیان پێی‌هه‌یه‌ و ئاماده‌ن کاری بۆ بکه‌ن.

پ4 ــ ئێرانێکی فیدڕاڵ که‌ ئێستا درۆشمی به‌شێکی زۆر له‌ حیزبه‌کانه‌، پێتان‌وایه‌ که‌ هه‌بوونی درۆشمی هاوبه‌ش تا چه‌ند له‌ لێک‌نیزیککردنه‌وه‌ی حیزبه‌کان دا ڕۆڵی ده‌بێ.

و ــ هه‌رچه‌ند فیدڕالیسم له‌ هیچ‌کام له‌و‌ وڵاتانه‌ی ئه‌و سیستیمه‌ی لێ‌دامه‌زراوه‌، وه‌ک یه‌ک نیه‌ و ڕه‌نگه‌ بۆچوونی ڕێکخراوه‌کانی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستانیش له‌ سه‌ر نێوه‌رۆک و چوارچێوه‌ی سیستیمی فیدراڵی بۆ ئاینده‌ی ئێران و کوردستان، تا ڕاده‌یه‌ک جیاوازیی هه‌بێ، به‌ڵام بێ‌گومان ئه‌و درۆشمه‌ هاوبه‌شه‌ ده‌توانێ کارهاسانی بۆ لێك‌نێزیککردنه‌وه‌ی حیزب و ڕێکخراوه‌کان بکا و هاوکات کاری ڕێکخستنی به‌رنامه‌ی سیاسیی به‌ره‌ش هاسانتر بکا، چونکه‌ یه‌کێک له‌ ئه‌رکه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌کانی به‌ره‌ دیاریکردنی درۆشم بۆ کار و تێکۆشانی ئاینده‌ ده‌بێ.
به‌و حاڵه‌ش ئه‌من پێم‌وایه‌ گیروگرفتی سه‌ر ڕێگای پێکهێنانی به‌ره‌ له‌ هه‌ڵبژاردنی درۆشمێکی ئاوا سه‌ره‌کی دا نیه‌، به‌ڵکوو زیاتر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر ئه‌و خاڵانه‌ی که‌ له‌ سه‌ره‌وه‌ باس‌کراون.

پ5 ــ پێکهێنانی به‌ره‌ ده‌توانێ گوڕوتینێکی نوێ به‌ خه‌بات و شۆڕشی ڕزگاریخوازی کورد له‌ ڕۆژهه‌ڵات بدا، یان پێکهێنانی به‌ره‌ بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی نێوان حیزبه‌کان و خۆئاماده‌کردنه‌ بۆ قۆناخی دواتر؟

و ــ هه‌ردووکیان. پاڵوێکدان و کاری هاوبه‌شی ڕێکخراوه‌کان ئه‌و گوڕوتینه‌ له‌ گه‌ڵ خۆی دێنێ و هه‌ر له‌و حاڵه‌ش دا کاتێک چه‌ند حیزب و ڕێکخراو لێک‌کۆ ببنه‌وه‌ و هاوکاری بکه‌ن، ئه‌وه‌ به‌و مانایه‌یه‌ که‌ له‌و به‌رنامه‌ هاوبه‌شه‌ دا که‌ هه‌یانه‌، هاوبیرن و له‌و باره‌وه‌ کێشه‌یان نیه‌.
هه‌رگیز نابێ له‌ ڕێکخراوه‌کانی ئه‌ندامی به‌ره‌ ئه‌و چاوه‌ڕوانییه‌ هه‌بێ که‌ کێشه‌ و ناکۆکییان له‌ سه‌ر بیرو بۆچوون، مه‌سه‌له‌ی فکری، تاکتیکی یا ستڕاتێژی نه‌بێ. ئه‌وه‌ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک ناکرێ. به‌ڵکوو چاوه‌ڕوانییه‌که‌ ئه‌وه‌ ده‌بێ که‌ هه‌موو ئه‌ندامانی به‌ره له‌ چوارچێوه‌ی پرێنسیپه‌کانی ئه‌و به‌رنامه‌ په‌سندکراوه‌ دا کار بکه‌ن، که‌ بۆخۆیان به‌ پێی تێگه‌یشتن له‌ بارودۆخی وڵات و ئامانجی دیاریکراو بۆ ئاینده‌، بۆ ئه‌و قۆناخه‌ سیاسیییه‌یان دیاری‌کردوه‌. ‌

دیاره‌ ئه‌وه‌ش سروشتییه‌ که‌ کاتێک ئه‌و حیزب و ڕێکخراوانه‌ ده‌ په‌ڕشوبڵاوی دا بن و پێوه‌ندی و هاوکارییان به‌ یه‌که‌وه‌ نه‌بێ، کێشه‌ و ناکۆکییه‌کانیان له‌ جێی خۆی ده‌مێنێ و که‌م نابێ، به‌ڵام کاتێک له‌ سه‌ر گه‌ڵاله‌یه‌کی دیاریکراوی هاوبه‌ش کاریان کرد و ئه‌زموونی ماوه‌یه‌ک هاوکاریی به‌ یه‌که‌وه‌یان هه‌بوو، زۆر وێ‌ده‌چی کێشه‌کانیشیان به‌ره‌به‌ره‌ که‌مڕه‌نگتر بن، به‌ره‌و چاره‌سه‌رکردن بچن و له‌ ئاکام دا ئاماده‌بوونی زیاتر بۆ قۆناخێکی تازه‌ی تێکۆشانی هاوبه‌شیش مه‌یسه‌ر بێ.

پ6 ــ تا چه‌ند خۆشبینن بۆ پێکهاتنی به‌ره‌؟ پێتان‌وایه‌ له‌ ماوه‌یه‌کی نێزیک دا به‌ره‌ پێک‌دێ؟

و ـ به‌شبه‌حاڵی خۆم نامه‌وێ له‌ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ پێکهاتنی به‌ره‌ دا خۆشبین یان‌ ڕه‌شبین بم. پێم‌خۆشه‌ له‌و باره‌ دا ڕاستبین بم و سه‌رنج بده‌مه‌ نیشانه‌کان، وه‌زعی حیزب و ڕێکخراوه‌کوردستانییه‌کانی ڕۆژهه‌ڵات و ئه‌و بیرو بۆچوونانه‌ که‌ ئه‌وان تا ئێستا لێره‌ و له‌وێ و له‌ ئۆرگانه‌ ته‌بلیغاتییه‌کانیان دا ده‌ریان‌بڕیون و ئه‌و کۆسپانه‌ش وه‌به‌رچاو بگرم که‌ له‌و چه‌ندخاڵه‌ی سه‌ره‌وه‌ دا باسمان‌کردن. به‌و پێیه‌ به‌راوه‌ردی من ئه‌وه‌یه‌ که‌ لانیکه‌م جارێ مه‌ودامان له‌ گه‌ڵ پێکهاتنی به‌ره‌ زۆره‌.

هه‌ر له‌وکاته‌ش دا له‌وانه‌یه‌ ڕۆژێک گه‌شه‌کردنی بارودۆخی سیاسی و ئاڵوگۆڕه‌کان له‌ ئێران و کوردستان، به‌ تایبه‌ت له‌ ژێر شوێنه‌واری فشاری جیهانی و ئه‌مریکا دا ئه‌وه‌نده‌ خێرا بێ، که‌ ڕێکخراو و حیزبه‌ کوردییه‌کان ناچار بن به‌ په‌له‌ میکانیزمێک بۆ پاڵوێکدان و لێک‌نێزیکبوونه‌وه‌ ببیننه‌وه‌ و له‌ ئاڵقه‌یه‌ک دا به‌ مه‌به‌ستی هاوکاری و هاواهه‌نگی بۆ ڕێکخستنی تێکۆشانی ئاینده‌ له‌ ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان دا کۆ ببنه‌وه‌. له‌و حاڵه‌ته‌ش داــ به‌ بڕوای من‌ــ زۆرتر دروستبوونی یه‌کگرتن"ئیئتلاف"ێک له‌ نێو هه‌موو ئه‌و هێزانه، یان دوو‌ــ سێ هێزی سه‌ره‌کی‌ دا زیاتر وێ‌ده‌چێ، تا به‌ره‌یه‌ک که‌ له‌م وتاره‌ دا باسمان لێ‌کردوه‌.

3.4.06

به‌یاننامه‌ی ئه‌نجومه‌نی ئاسایش


ئاشق

سه‌ره‌نجام دوای ماوه‌یه‌کی زۆر وتووێژ و ئاڵوگۆڕی بیروڕا له‌ نێوان پێنج ئه‌ندامی سه‌ره‌کیی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی ڕێکخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتووه‌کان دا، ڕۆژی 29ی مارس، ئه‌ندامانی ئه‌و‌ ئه‌نجومه‌نه‌ له‌ سه‌ر ده‌قی به‌یاننامه‌یه‌ک سه‌باره‌ت به‌ مه‌سه‌له‌ی ئه‌تۆمیی ئێران ڕیککه‌وتن و ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌یان په‌سند کرد و بڵاویان کرده‌وه‌.

به‌یاننامه‌ی ناوبراو به‌ ڕوونی ڕه‌نگدانه‌وه‌ی بیروبۆچوونی جیاوازی ئه‌ندامانی ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ی‌ سه‌باره‌ت به‌ شێوه‌ی دژکرده‌وه‌ نیشاندان له‌ به‌رامبه‌ر لاساریی ئێران له‌ پێوه‌ندیی له‌ گه‌ڵ به‌رنامه‌ ئه‌تۆمییه‌که‌ی دا، تێدا ده‌بینرێ، به‌ڵام له ‌سه‌ریه‌ک ده‌کرێ بگوترێ که‌ به‌یاننامه‌که‌ نه‌ ئه‌وه‌نده‌ تونده‌ که‌ کورد گوته‌نی گوریسی له‌ ڕێبه‌رانی کۆماری ئیسلامیی ئێران گه‌یاندبێته‌ یه‌چکی و نه‌ ئه‌وه‌نده‌ش نه‌رمه‌ که‌ ده‌رفه‌تی ده‌ربازبوونێکی کاتیش له‌ فشاری نێونه‌ته‌وه‌ییی له‌ سه‌ر ئه‌و ڕێژیمه‌ی‌ هێشتبێته‌وه‌.

به‌یاننامه‌ی ئه‌نجومه‌نی ئاسایش هه‌ر له‌و کاته‌ دا که‌ "پێ له‌ سه‌ر گرینگیی ڕاگرتنی ته‌واو و هه‌تا سه‌ری هه‌ڵسووڕانه‌کانی پێوه‌ندیدار به‌ پیتاندنی ئۆرانیۆم" و ته‌نانه‌ت لێکۆڵینه‌وه‌ش‌ له‌و بواره‌ دا داده‌گرێ، باسێک له‌ سزادانی ئێران ناکا و له‌ به‌رامبه‌ر دا قورسایی ده‌خاته‌ سه‌ر هه‌وڵدانی دیپلۆماتی بۆ هێنانه‌ سه‌ر ڕێگای ئێران و چاره‌سه‌ر کردنی قه‌یرانه‌که‌ و ئاژانسی ئه‌تۆمی و سکرتێری گشتیی ئه‌و ڕێکخراوه‌ ڕاده‌سپێرێ که‌ تێکۆشانی خۆیان له‌و بواره‌ دا درێژه‌ بده‌ن. مۆڵه‌تێکی 30 ڕۆژه‌ش ده‌دا به‌ ئێران که‌ ده‌ست له‌ که‌لله‌ڕه‌قی هه‌ڵگرێ و له‌و ماوه‌یه‌ دا پێبه‌ندبوونی خۆی به‌ پێشنیار و ڕێوشوێنه‌کانی ئاژانس نیشان بدا، به‌ واتایه‌کی دیکه‌ ئه‌نجومه‌ن، یان با بڵێین پێنج ده‌وڵه‌تی گه‌وره‌ی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌ن، ڕه‌وتی هه‌ڵسوکه‌وت له‌ گه‌ڵ مه‌سه‌له‌که‌یان به‌ کرده‌وه‌ کردۆته‌ په‌یڕه‌وی سیاسه‌تێکی هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو، که‌ جارێ کۆتاییه‌که‌ی دیار نیه‌ و ڕوون نیه‌ چۆن ته‌واو ده‌بێ.

تا ئێستا و له‌ قۆناخه‌کانی ڕابردوو دا هه‌ڵوێستی چین و ڕووسیه‌، دوو ئه‌ندامی هه‌میشه‌یی ئه‌نجومه‌نی ئاسایش که‌ سوودێکی زۆریان له‌ ڕێگای پێوه‌ندی ئابووری و بازرگانییه‌وه‌ له‌ لایه‌ن ئێرانه‌وه‌ پێ‌ده‌گا، له‌و باره‌وه‌ به‌ پارێزه‌وه‌ بووه و ڕاگه‌یشتن به‌ مه‌سه‌له‌که‌ی درێژ کردۆته‌وه‌‌، له‌ حاڵێک‌دا هه‌ڵوێستی سێ وڵاتی دیکه‌ی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌ن، واته‌ فه‌ڕانسه‌، ئینگلیس و ئه‌مریکا ڕژد و ڕوون بوه و ویستوویانه‌ زووتر هه‌ڵوێست له‌ سه‌ر مه‌سه‌له‌که‌ بگیرێ‌، هه‌رچه‌ند سه‌ره‌نجام هه‌ڵوێستی دوو وڵاتی ناوبراو تا ڕاده‌یه‌کی زۆر به‌ لای هه‌ڵویستی ئه‌مریکا و دوو هاوهه‌ڵوێسته‌که‌ی دیکه‌ی دا شکاوه‌ته‌وه‌.

دژکرده‌وه‌ی کۆماری ئیسلامیی ئێران له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌و‌ ڕاگه‌یه‌ندراوه‌ی ئه‌نجومه‌نی ئاسایش دا هه‌ر به‌ شێوه‌ی جاران بوو و جارێ ئه‌و ڕێژیمه‌ نه‌ک هه‌ر له‌و باره‌وه‌ هیچ نه‌رمبوونێکی پێوه‌ دیار نیه‌، به‌ڵکوو به‌ تاقیکردنه‌وه‌ی مووشه‌کێکی تازه‌ به‌ ناوی "فجر3" و پێکهێنانی مانۆڕێکی ده‌ریایی وای نیشان داوه‌ که‌ له‌ سه‌ر که‌لله‌ شه‌قی و هه‌ڵوێستی پێشووی خۆی به‌رده‌وام ده‌بێ و له‌ ئه‌گه‌ری هه‌ڕه‌شه‌ی نیزامیش ناترسێ.

30 ڕۆژ ماوه‌یه‌کی زۆر نیه‌. بڵێی ده‌و ماوه‌یه‌ دا ئاڵوگۆڕێکی چاوه‌ڕواننه‌کراو بێته‌ پێش؟ دواتر چێ؟ ئه‌گه‌ر ئه‌و سی ڕۆژه‌ ته‌واو بوو و ئێران ڕاسپێرییه‌کانی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی پشتگوێ خست، ئه‌و ده‌م چ ڕوو ده‌دا؟
به‌ بڕوای من جارێ ئه‌وانه‌ هیچیان ڕوون نین، به‌ڵام لانی‌که‌م ئه‌وه‌نده‌ ڕوونه‌ که‌ ڕه‌وتی گه‌شه‌کردنی مه‌سه‌له‌که‌ به‌ سوودی ئێران نیه‌ و ده‌مڕاسته‌کانی کۆماری ئیسلامیی ئێران به‌و سیاسه‌ته‌ی گرتوویانه‌ته‌ پێش، ڕۆژبه‌ڕۆژ زیاتر وڵات به‌ره‌و ته‌ریککه‌وتنه‌وه‌ له‌ کۆمه‌ڵی نێونه‌ته‌وه‌یی ده‌به‌ن و ئه‌وه‌ش بێجگه‌ له‌ زیان له‌ هه‌موو بواره‌کانی ژیان دا، شتێکی دیکه‌ی بۆ گه‌لانی ئێران تێدا نیه‌.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

له‌ خواره‌وه‌ ده‌قی به‌ کوردی وه‌رگێڕراوی به‌یاننامه‌ی ئه‌نجومه‌نی ئاسایش بۆ ئاگادریی خوێنه‌رانی به‌ڕێز داده‌نێم.
ئه‌و وه‌رگێڕانه‌ کورردییه‌م‌ له‌ ڕووی ده‌قی وه‌رگێردراوی فارسیی ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌ که‌ له‌ به‌شی فارسیی سایتی B:B:C دا، ڕۆژی 30 / 3 / 2006 چاپ بوه‌، کردوه‌.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ده‌قی به‌یاننامه‌ی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی ڕێکخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتووه‌کان سه‌باره‌ت به‌ به‌رنامه‌ی ئه‌تۆمیی ئێران

به‌یاننامه‌ی سه‌رۆکایه‌تیی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی ڕێکخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتووه‌کان له‌ سه‌ر گرینگیی ڕاگرتنی ته‌واو و هه‌تا سه‌ری هه‌ڵسووڕانه‌کانی پێوه‌ندیدار به‌ پیتاندنی ئۆرانیۆم له‌ لایه‌ن ئێرانه‌وه‌ پێ‌داده‌گرێ.

ئه‌نجومه‌نی ئاسایش جارێکی دیکه‌ش له‌ سه‌ر به‌ڵێنی خۆی سه‌باره‌ت به‌ په‌یمانی په‌ره‌نه‌ستاندنی چه‌که‌ نێوکییه‌کان پێ‌داده‌گرێ و وه‌بیر‌دێنێته‌وه‌ که‌ وڵاتانی ئه‌ندام به‌ بێ هیچ چه‌شنه‌ هه‌ڵاواردنێک مافی ئه‌وه‌یان هه‌یه‌ که‌ به‌ پیی خاڵه‌کانی یه‌ک و دووی ئه‌و په‌یمانه‌، به‌ مه‌به‌ستی ئاشتیخوازانه‌ له‌ بواری لێکۆڵینه‌وه‌، به‌رهه‌مهێنان و به‌کارهێنانی وزه‌ی نێوکی دا هه‌نگاو هه‌ڵێننه‌وه‌.

ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی ڕێکخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتووه‌کان به‌ نیگه‌رانییه‌کی جیددییه‌وه‌ له‌ هه‌نگاوهه‌ڵێنانه‌وه‌ی ئێران له‌ بواری ده‌ست‌پێکردنه‌وه‌ی هه‌ڵسووڕانه‌کانی پێوه‌ندیدار به‌ پیتاندنی ئۆرانیۆم و ڕاگرتنی هاوکارییه‌کانی له‌ گه‌ڵ ئاژانسی ئه‌تۆمی دا، ئاگادار بوه. ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ له‌ دانیشتنی ڕۆژی چوارشه‌ممه‌ (29ی مارس ‎) دا له‌ سه‌ر گرینگیی ڕاگرتنی ته‌واو و هه‌تا سه‌ری هه‌ڵسووڕانه‌کانی پێوه‌ندیدار به‌ پیتاندنی ئۆرانیۆم و له‌ وانه‌ لێکۆڵینه‌وه‌ و به‌رهه‌مهێنانی له‌ لایه‌ن ئێرانه‌وه‌، پێ‌داده‌گرێته‌وه‌.

به‌ پێی به‌یاننامه‌یه‌ک که‌ له‌ لایه‌ن "سزار میورا" سه‌رۆکی ئارژانتینیی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشه‌وه‌ له‌ مانگی مارس دا خوێندراوه‌ته‌وه‌، ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌‌ باوه‌ڕی پته‌وی به‌وه‌ هه‌یه‌ که ڕاگرتنی هه‌ڵسووڕانه‌ ئه‌تۆمییه‌کان له‌ لایه‌ن ئێرانه‌وه‌،‌ پێبه‌ندبوونی ته‌واوی ئه‌و وڵاته‌ به‌ مه‌رجه‌کانی شۆڕای ده‌سه‌ڵاتداریه‌تیی ئاژانسی نێونه‌ته‌وه‌یی وزه‌ی ئه‌تۆمی و قبووڵکردنی ئه‌و مه‌رجانه‌ له‌ لایه‌ن ئه‌و وڵاته‌وه‌، یارمه‌تی به‌ چاره‌سه‌رکردنی دیپلۆماتییانه‌ی ئه‌و قه‌یرانه‌ له‌ ڕێگای وتووێژه‌وه‌ ده‌کا و ده‌سته‌به‌ری ئه‌وه‌ ده‌کا که‌ به‌رنامه‌ی نێوکیی ئێران ته‌نیا له‌ بواری ئامانجی ئاشتیخوازانه‌ دا ده‌چێته‌ پێشه‌وه‌. ئه‌نجومه‌نی ئاسایش هه‌روه‌ها له‌ سه‌ر ئاماده‌بوونی کۆمه‌ڵی نێونه‌ته‌وه‌یی بۆ هاوکاریی موسبه‌ت له‌ گه‌ڵ ئیران بۆ گه‌یشتن به‌ ڕێگاچاره‌سه‌رێکی ئه‌وتۆ پێ‌داده‌گرێ، که‌ ( ئه‌و هاوکارییه‌) ده‌توانێ بۆ په‌یمانی په‌ره‌نه‌‌ستاندنی چه‌که‌ نێوکییه‌کان له‌ شوێنه‌کانی دیکه‌ی جیهانیش به‌سوود بێ.

ئه‌نجومه‌نی ئاسایش به‌ نیگه‌رانییه‌کی جیددییه‌وه‌ له‌ ڕاپۆرتی حه‌وتی فێوریه‌(به‌ڵگه‌ی 14/2006/GOV ) ی سکرتێری گشتی، که‌ ده‌و ڕاپۆرته‌ دا هێندێک مه‌به‌ست(سه‌باره‌ت به‌ مه‌سه‌له‌ی ئه‌تۆمیی ئێران) هه‌ن، که‌ ده‌توانن لایه‌نی نیزامییان هه‌بێ و ئه‌وه‌ که‌ ئاژانسی ئه‌تۆمی ناتوانێ به‌و ئاکامه‌ بگا که‌ "ئیزهارنامه‌"ی ئه‌تۆمیی ئێران ته‌واوه‌، ئاگادار بوه‌. ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ داوا له‌ ئێران ده‌کا که‌ به‌ مه‌به‌ستی دروستکردنی متمانه‌ سه‌باره‌ت به‌ ئاشتیخوازانه‌بوونی به‌رنامه‌ ئه‌تۆمییه‌کانی، ئه‌و هه‌نگاوه‌ پێویستانه‌ی له‌ لایه‌ن شۆڕای ده‌سه‌ڵاتداریه‌تیی ئاژانسی ئه‌تۆمییه‌وه‌ دیاری‌کراون، هه‌ڵێنێته‌وه‌ و مه‌سه‌له‌ گرینگه‌کان چاره‌سه‌ر بکا.

ئه‌نجومه‌نی ئاسایش به‌ توندی پشتیوانی له‌ شۆڕای ده‌سه‌ڵاتداریه‌تیی ئاژانسی ئه‌تۆمی ده‌کا و هه‌وڵدانی شێلگیرانه و بێ‌لایه‌نانه‌ی‌ سکرتێری گشتی و ده‌بیرخانه‌ی ئه‌و ئاژانسه‌ له‌و پێوه‌ندییه‌ دا به‌رز هه‌ڵده‌سه‌نگێنێ.

ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ له‌ سه‌ر پێویستیی درێژه‌دانی کاری ئاژانسی ئه‌تۆمی بۆ ڕوونکردنه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و مه‌سه‌لانه‌ی پێوه‌ندییان به‌ به‌رنامه‌ی نێوکیی ئێرانه‌وه‌ هه‌یه‌، پێ‌داده‌گرێ.

ئه‌نجومه‌نی ئاسایش داوای کردوه‌ که‌ سکرتێری گشتیی ئاژانسی ئه‌تۆمی له‌ ماوه‌ی 30 ڕۆژان دا ڕاپۆرتێک سه‌باره‌ت به‌ پێبه‌ندبوونی ئێران به‌ هه‌نگاوه‌ دیاریکراوه‌کان له‌ لایه‌ن شۆڕای ده‌سه‌ڵاتداریه‌تییه‌وه‌، بدا به‌و ئاژانسه‌.