28.3.04

دیسان له‌سه‌ر به‌هار





به‌شێكی دیكه له شریتی به‌رنامه‌یه‌كی به‌هاریی"ئه‌ده‌ب و هونه‌ر"ی ده‌نگی كوردستانی ئیران، نه‌ورۆزی ساڵی 69ی هه‌تاوی.
به‌هاری كوردستان"سه‌ره‌تای به‌رنامه‌كه" ، (ده‌نگ)

نووسه‌ر، ئاماده‌كار، تۆماركار و وێژه‌ره‌كان: هه‌مان كه‌سانی پێشوو.
- په‌خشانێكی پێشمه‌رگانه له زه‌مانی پێشمه‌رگایه‌تی دا: ئاشق
- شێعرێكی به‌رزی مامۆستا نالی سه‌باره‌ت به به‌هار.





19.3.04

نه‌ورۆزتان پیرۆزبێ




ئه‌مه‌ش دیاریی من به‌ بۆنه‌ی جێژنی نه‌ته‌وایه‌تیی نه‌ورۆزه‌وه‌
.
به‌شێكی بچووك له‌ شریتی به‌رنامه‌یه‌كی به‌هاریی "ئه‌ده‌ب و هونه‌ر" ی ده‌نگی كوردستانی ئێران.
 به‌هاری كوردستا‌‌‌ن (ده‌نگ)
كات: نه‌ورۆزی ساڵی 69 ی هه‌تاوی.
شوێن: چیا (ستۆدیۆی ده‌نگی كوردستانی ئێران)
نووسه‌ر و ئاماده‌كار: ئاشق
وێژه‌ره‌كان: خه‌جیج سواره‌ و ئاشق
تۆماركار: حوسێن چه‌مه‌ك
پێت‌خۆشه‌ گوێ له‌ ده‌نگه‌كه‌ بگره‌، ده‌نا به‌ نووسراوه‌ له‌ خواره‌وه‌ بیخوێنه‌وه‌. هه‌ردووكیانیش ده‌كه‌ی كه‌یفی خۆته‌ و ناشته‌وێ هیچیان بكه‌ی، هه‌ر ماڵت ئاوه‌دان بێ. هه‌ركه‌سیش ده‌یه‌وێ كۆپی كا، به‌ ناوی منه‌وه‌ گه‌ردنی ئازا بێ!
ئه‌م په‌خشان و شێعره‌م نه‌ورۆزی ساڵی 1369ی هه‌تاوی له‌ به‌رنامه‌یه‌كی ئه‌ده‌ب و هونه‌ری ده‌نگی كوردستانی ئێران دا خوێنده‌وه‌. په‌خشانه‌كه‌م هه‌ر ئه‌وكات نووسی، به‌ڵام شێعره‌كه‌م ساڵی 1353 ی هه‌تاوی داناوه‌.




به‌هاره‌. ئاسه‌وار و نیشانه‌كانی وه‌رزی نوێ سه‌ر به‌ كه‌لێن و قوژبنی هۆده‌ بچكۆڵانه‌كه‌م دا ده‌كه‌ن. تیشكی خۆر به‌ ئه‌سپایی له‌ په‌رده‌ی ڕوونی شووشه‌ی په‌نجه‌ره‌كان تێده‌په‌ڕێ و گه‌رمایه‌كی شادیده‌ر ده‌خاته‌ خوێنی ده‌ماره‌كانی له‌شم. گه‌رمایه‌ك، كه‌ تینی ئاگری ده‌سكردی نێو ماڵم له‌ پێش چاو ده‌خا و وه‌بیرم دێنێته‌وه‌ كه‌ كاتی هه‌ڵكورمان و دوشدامان له‌ گۆشه‌ی دیوی ته‌مگرتوو و له‌ پاڵ كووره‌ی نێڵدراو به‌ سه‌رچووه‌. به‌ ناخی دڵمه‌وه‌ هه‌ست ده‌كه‌م و حه‌ز ده‌كه‌م ده‌رگا و په‌نجه‌ران بكه‌مه‌وه‌ و له‌مپه‌ران هه‌ڵگرم، تا شه‌پۆلی تیشكی هه‌تاو به‌ سانایی بڕژێته‌ ژووره‌كه‌م و ئاسه‌وار و بۆنی خه‌می زستان پاك كاته‌وه‌.

سه‌یر كه‌! جریوه‌ی چۆله‌كه‌ و مه‌لی جۆراوجۆر چ ئاهه‌نگێكێ جێژنیان له‌سه‌ر دار و بنچك و قه‌راخ ڕووبار و گوێسوانه‌ی ماڵه‌كان وه‌ڕێ‌خستوه‌. هه‌ر ده‌ڵێی شای به‌هار دوای سه‌ركه‌وتنی گه‌وره‌ی به‌سه‌ر سوپای زستان دا ده‌ستووری ڕازاندنه‌وه‌ی زه‌وی و پێكهاتنی كۆنسێرتی خۆشخونانی هه‌رێمی ژێر ده‌سه‌ڵاتی خۆی داوه‌.

ئه‌وه‌ی ده‌یبینم خه‌ون و خه‌یاڵ نیه‌. پێلوو و مژۆڵه‌كانم هێدی هێدی وه‌ك په‌رده‌یه‌كی دووبه‌ر ئاواڵه‌ ده‌بن و له‌شی شه‌كه‌ت و خه‌ماوی و خه‌واڵووی چاوه‌كانم به‌جێ‌دێڵن. له‌رانه‌وه‌ی ئاهه‌نگی كۆنسێرتی ده‌نگخۆشانی به‌هار له‌سه‌ر په‌رده‌ی گوێم و تینی هه‌تاو كه‌ وه‌ك ده‌ستی دڵداری بێ‌ئۆقره‌ی خه‌یاڵ له‌شم ده‌لاوێننه‌وه‌، وشیارم ده‌كه‌نه‌وه‌:" هه‌سته‌! چ كاتی دانیشتن و بیركردنه‌وه‌ و دووركه‌وتنه‌وه‌یه‌. بڕوانه‌ وه‌ستای سروشت چۆن دیمه‌نی بووكی دنیای ڕازاندۆته‌وه‌. حه‌ف نیه‌ ئه‌و هه‌موو جوانی‌یه‌ له‌ ئاوێنه‌ی هه‌ست دا ڕه‌نگ نه‌داته‌وه‌ و نه‌بێته‌ ئیلهام و سووژه‌ی ستایشێكی به‌‌جێ و ڕاستگۆیانه‌؟!"

هه‌ڵده‌ستم دێمه‌ ده‌ر. پڕ به‌سینگم هه‌وای بێگه‌ردی به‌هاری هه‌ڵده‌مژم و و پڕ به‌ چاوان له‌ دیمه‌نی سه‌وز و جوانی زه‌وی ده‌ڕوانم. له‌ پڕ پرسیارێك به‌ مێشكم دادێ. بڵێی هیچ به‌هارێك له‌ به‌هاری كورده‌واری جوانتر و ڕازاوه‌تر بێ؟....بڵێم‌چی ڕه‌نگه‌ هه‌شبێ. به‌ڵام جوانی له‌یل ته‌نیا به‌ ڕوانین له‌ په‌نجه‌ره‌ی چاوی مه‌جنوونه‌وه‌ ده‌رده‌كه‌وێ. ئه‌وه‌نده‌ ده‌زانم به‌هاری هیچ شوێنێك كوێستان و هه‌وارگه‌ و هه‌وارچی و بێری و بانه‌مه‌ڕ و هۆبه‌ و هه‌وارچی و ڕه‌شماڵ و ڕان و كانیاوی به‌ جوانیی كوردستان نیه‌.
ڕه‌نگه‌ ئه‌م پارچه‌ شێعره‌ ته‌نیا وه‌سفی دڵگریی گۆشه‌یه‌كی به‌هاری كوردستان بێ، به‌ڵام هه‌ڵگری هه‌ستێكی به‌سۆز پاك و جوانی‌په‌رستانه‌یه‌.

نه‌ورۆزه‌ هه‌وای خۆشی  به‌هار دڵ    ده‌ڕفێنێ
داوێنی چیا سه‌وز و گه‌شه‌ هه‌ست   ده‌بزوێنێ
گوڵشه‌ن له‌ گوڵا سووره‌ وه‌كوو  بووك ده‌نوێنێ
بولبول به‌ ئه‌وینی گوڵه‌وه‌ به‌سته‌   ده‌خوێنێ
              ئاهه‌نگی به‌ هه‌ستی   له‌ دڵان خه‌م ده‌ڕه‌وێنێ

شاسواری شه‌ماڵ كردی به‌ مه‌یدان سه‌ری شاخان
كۆبه‌فری سه‌ران تواوه‌ له‌ شه‌رمان و له‌     داخان
پیرێژنی زستان دڵی تاپۆ   بوو          له‌ ئاخان
دیتی كه‌ گه‌ڵای    سه‌وز و شكۆفه‌ی   گوڵه‌ باخان
            بێ ماڵ و په‌نا ماوه‌   به‌ كۆڵ ئه‌شك ئه‌ڕژێنێ

ڕۆژ چادری هه‌وری  له‌ سه‌ری كرده‌وه،  ‌ ده‌رهات
گرشا و ته‌مه‌نی دێوی ڕه‌شی ساردی به‌سه‌ر هات
گیا شین بوو، له‌    باخا لكی دارمیوه‌ وه‌به‌رهات
بۆنی گوڵ و ڕیحانه‌ له‌ گه‌ڵ بادی سه‌حه‌ر   هات
        به‌زم و ته‌ره‌ب و عه‌یشه‌ له‌ هه‌ر كونج و كه‌لێنێ

قومری  به‌    نه‌وا موژده‌  ده‌دا :" وه‌رزی به‌هاره‌
واده‌ی گه‌پ و سه‌یرانه‌ نه‌ما  كاتی        په‌ژاره‌
ڕۆژی فه‌ره‌ح و    كه‌یفه‌، ده‌می    ڕاو و   شكاره‌
بۆ گه‌شت و گه‌ڕان ده‌شت وچه‌مه‌ن ساز و ته‌یاره‌
        جوانی كه‌ژ و كێو بۆ   دڵی پڕ شادی     ده‌هێنێ

دڵپه‌روه‌ره‌ سه‌یری ده‌وه‌ن و   دیمه‌نی     سارا
نه‌وبووكی گوڵی    سوور له‌سه‌ری كردوه‌    تارا
ئه‌و چۆم و ده‌راوه‌ی كه‌ وه‌نه‌وشه‌ی له‌  كه‌نارا
ده‌ستێنێ له‌ عاله‌م دڵ و هۆش، سه‌بر و  مودارا
          هێند جوانه‌ ته‌نانه‌ت دڵی مردووش ده‌بزوێنێ

"ئاشق" له‌ دڵی خۆتی وه‌ده‌رخه‌ كه‌سه‌ر و خه‌م
بڕوانه‌ له‌ سه‌یران و  گه‌ڕانن  هه‌موو    عاله‌م
تۆش ڕابه‌ سه‌یاحه‌ت له‌ دڵی خۆت بكه‌ مه‌رهه‌م
وا چاكه‌ به‌ شادی بده‌یه‌ سه‌ر ته‌مه‌نی    كه‌م
         خه‌مبار مه‌به‌  خه‌مناكی دڵ و له‌ش ده‌ڕزێنێ

12.3.04

كێ ده‌ڵێ كورد مردوه؟!

دوای ئیمزا كرانی به‌ڵگه‌نامه‌ی یاسای بنه‌ڕه‌تیی كاتیی عێراق، خه‌ڵكی شاره‌كانی كوردستانی داگیركراوی به‌شی ئێرانیش هاوكات له‌گه‌ڵ خوشك‌و براكانیان له باشووری كوردستان ڕژانه نێو مه‌یدان و شه‌قامه‌كانی شار و ده‌ستیان به جێژن و شادی كرد. له هه‌موو شاره‌كان و به تایبه‌ت مه‌ریوان، مه‌هاباد، بۆكان، سنه، پیرانشار ـ كه تا ئێستا من ئاگادارم ـ خه‌ڵكی تێكۆشه‌ر به ڕاستی به نه‌ترسی‌یه‌كی كه‌م وێنه و هه‌ستێكی پاكی نه‌ته‌وایه‌تی‌یه‌وه قاره‌مانانه هاتنه مه‌یدان و به كۆماری ئیسلامی‌یان نیشان دا كه  له داواكردنی مافی ڕه‌وا و ئینسانیی خۆیان خافڵ نین وله ئه‌ستاندنی ئه‌و مافانه خۆش نابن. راده و ئاستی به‌شداربوونی خه‌ڵك و هه‌ر له بناخه دا سازكردنی ئه‌و جێژن و خۆپێشاندانانه له زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری شاره‌كانی كوردستان دا، ئه‌وه‌نده له‌سه‌ر و گه‌وره‌ و به‌ربه‌رین بوو، كه به بڕوای من دۆست و دوژمنی خافڵگیر كرد.
چۆنیه‌تیی و چه‌ندیی ئه‌و جێژن و خۆپێشاندانانه به شێوه‌یه‌كی خێرا و تا ڕاده‌یه‌كیش به‌ربڵاو، له سایته كوردی‌یه‌كان دا ڕه‌نگی داوه‌ته‌وه و من لێره دا نامه‌وێ بچمه‌وه سه‌ر گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و مه‌به‌سته، به‌ڵام چه‌ند خاڵی  جێگای سه‌رنج له په‌ڕاوێزی ئه‌و رووداوه خۆشانه دا هه‌ن، كه له ڕه‌وتی به‌ره‌وپێشچوونی خه‌باتی كوردان دا گرینگی‌یه‌كی تایبه‌تی‌یان هه‌یه و خۆشه ئیشاڕه‌یان پێ‌بكه‌ین.

یه‌كه‌م: دیارده‌یه‌كی یه‌كجار دڵخۆشكه‌ری نوێ له جێژن و خۆپیشاندانی ئه‌مجاره دا ئه‌وه‌یه كه له هه‌موو شاره‌كان خه‌ڵك بێ ئه‌وه‌ی له هێزه سه‌ركوتكه‌ره‌كان بترسن، ئاڵای كوردستانیان هه‌ڵگرتوه، به‌رزیان كردۆته‌وه و ته‌نانه‌ت بوێرانه له مه‌یدانه سه‌ره‌كی و گه‌وره‌كانی شاره‌كان چه‌قاندوویانه. ئه‌وه له لایه‌ك نیشانه‌ی چاونه‌ترسیی خه‌ڵكی كوردستان له ڕێگای هێنانه گۆڕی مافی ده‌سه‌ڵات و سه‌روه‌ریی نه‌ته‌وایه‌تیی خۆیان دایه و له لایه‌كی دیكه‌شه‌وه، ئاستێكی به‌رزی گه‌شه كردنی بیری نه‌ته‌وایه‌تی و بڕیاری پته‌وی ئه‌و نه‌ته‌وه زوڵم لێ‌كراوه، بۆ وه‌دیهێنانی مافی دیاریكردنی چاره‌نووسی خۆی ده‌خاته به‌ر چاو و گیانێكی تازه وه‌به‌ر جه‌سته‌ی بزووتنه‌وه‌ی ڕه‌وای كوردستان، به تایبه‌ت له‌و به‌شه ده‌نێ.

دووهه‌م: دوژمنان هه‌ر له‌و كاته‌وه كه بۆ یه‌كه‌م جار كودستانیان دابه‌ش كرد و هه‌تا ئێستاش كه ئه‌وه چه‌ند ساڵێكه مرۆف پێی ناوه‌ته سه‌ده‌ی بیست‌ویه‌كه‌م، هه‌میشه هه‌وڵیان داوه خه‌ڵكی كوردستان وه‌ك خاكه له‌ت‌له‌تكراوه‌كه‌ی كوت‌كوت كه‌ن و به هه‌ر شێوه‌یه‌ك بكرێ لێكیان جودا كه‌نه‌وه. هه‌ر به‌و مه‌به‌سته‌ش ئاژاوه‌یان له نێو دا ناونه‌وه و ته‌نانه‌ت زۆر جاریش توانیویانه شه‌ڕ و خوێنڕێژی‌یان له نێوان دا دروست بكه‌ن. هه‌مووی ئه‌و هه‌وڵه دزێو و گڵاوانه‌شیان بۆیه بوه كه ئه‌م نه‌ته‌وه‌كۆنه لێك‌هه‌ڵوه‌شێنن و خه‌ڵكه‌كه‌ی له یه‌كتر دڕدۆنگ و بێگانه كه‌ن، كه به‌داخه‌وه جار جار له پێكهێنانی شه‌ڕو كێشه له‌نێوان كوردان دا سه‌ریش كه‌وتوون. به‌ڵام ئه‌و حیسابه‌یان بۆ نه‌كراوه و ده‌و ڕاستی‌یه نه‌گه‌یشتوون كه ئه‌و خه‌ڵكه كه خاوه‌نی مێژوو و بناخه‌یه‌كی كۆنه، به‌و پیلان و هه‌ڕه‌شه و فڕ و فێڵانه لێك هه‌ڵناوێرێ و له‌به‌ین ناچێ. كورد با خاكه‌كه‌شی له‌ت‌له‌ت و داگیركرابێ، هه‌ر یه‌ك گه‌له . له هه‌ر شوێنێك و پارچه‌یه‌كی خه‌م و كۆیله‌تی هه‌بێ ئی هه‌موانه و له هه‌ر به‌شێكیش سه‌ركه‌وتنێك وه‌ده‌ست بێ هه‌موو به‌شه‌كانی دیكه‌ ده‌گه‌شێنێته‌وه و ئی سه‌رجه‌می خه‌ڵكه‌كه‌یه.

جێژن و خۆپێشاندانی دوێنێ به ئاشكرا و به ته‌واوی ئه‌و هاوپێوه‌ندی‌یه‌ی نیشان دا. ئه‌و خه‌ڵكه خرۆشاوه‌ی دوێنێ له شاره‌كانی كوردستانی ئێران ئاوا به شكۆ و ئازایانه هاتنه مه‌یدان، هاواریان كرد: "كێ ده‌ڵێ كورد مردوه" و له هێزه سه‌ركوتكه‌ره‌كانی ڕێژیمیش نه‌ترسان، به‌ڕوونی نیشانیان دا كه راست وه‌ك خه‌ڵكی دهۆك و هه‌ولێر و سلێمانی هه‌ست به شادی ده‌كه‌ن و ‌سه‌ركه‌وتنی پارچه‌یه‌كی ئه‌م خاكه ئی هه‌موو پارچه‌كانی دیكه‌شه.

 به ڕاستی كێ ده‌ڵێ كورد مردوه؟!
له كۆتایی دا با ئه‌وه‌ش بڵێم هه‌ر ئێستا پێش ئه‌وه‌ی وتاره‌كه‌م بۆ " هه‌وارگه " به‌ڕێ كه‌م چاوێكم له سایتی "بازتاب" ی سه‌ر به سوپای پاسدارانی ئێران كرد. جێژن و خۆپێشاندانی خه‌ڵكی شاره‌كانی كوردستانی داگیركراوی به‌شی ئێران ئه‌وه‌نده به‌رین و به شكۆ بوه، كه ئه‌وانیش نه‌یانتوانیوه بێده‌نگه‌ی لێ بكه‌ن و هه‌واڵه‌كه‌یان له ژێر سه‌ردێڕی "نائارامیی به‌ربڵاو له شاره‌كانی كوردستانی ئێران"  بڵاو كردۆته‌وه. دیاره ئه‌وان به شێوه‌ی خۆیان شته‌كه‌یان باس كردوه. به داخه‌وه شه‌و دره‌نگه و ده‌رفه‌تی وه‌رگێڕانیم نه‌ماوه. بۆخۆتان چاوێكی لێ بكه‌ن، بزانن چۆنیان هه‌واڵه‌كه گێڕاوه‌ته‌وه.

3.3.04


ئه‌نجومه‌نی حوكمی عێڕاق له‌سه‌ر یاسای بنه‌ڕه‌تیی كاتیی عێڕاق ڕێككه‌وت.

دوێنێ  ئه‌نجومه‌نی حوكمی عێڕاق دوای چه‌ند ڕۆژ باس و وتووێژ ڕایگه‌یاند كه ئه‌ندامانی ئه‌و ئه‌نجومه‌نه له‌سه‌ر یاسای بنه‌ڕه‌تیی كاتیی عێڕاق ڕێككه‌وتوون و بڕیاریان له سه‌ر ئه‌و یاسایه داوه.

ده‌سبه‌جێ دوای بڵاوبوونه‌وه‌ی ئه‌م هه‌واڵه‌ش، كۆلێن پاوڵ وه‌زیری كاروباری ده‌‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا، تۆنی بلێر سه‌رۆك‌وه‌زیرانی ئینگلیس و جه‌ك ئیسترا وه‌زیری كاروباری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م وڵاته‌ش خۆشحاڵیی خۆیان له‌و ڕووداوه ده‌ربڕی. پاوڵ ئه‌و بڕیاڕه‌ی وه‌ك ده‌سكه‌وتێكی گه‌وره به‌راوه‌رد كرد، بلێر گوتی:" ئه‌و بڕیاره به‌ردی بناخه‌ی عێراقی تازه‌یه"  و جه‌ك ئێستراش وێڕای پیرۆزبایی كردن له ئه‌ندامانی شۆڕای حكوومه‌تیی عێڕاق به بۆنه‌ی ئه‌و ده‌سكه‌وته‌وه گوتی:" ئه‌و یاسابنه‌ڕه‌تی‌یه ڕێگا بۆ ئاینده‌یه‌كی تازه بۆ عێڕاق خۆش ده‌كا.
ئه‌ندامه پایه‌به‌رزه‌كانی شۆڕای حكوومه‌تی عێڕاق بۆخۆشیان ئه‌و یاسا بنه‌ڕه‌تی‌یه كاتی‌یه‌یان به به‌ڵگه‌یه‌كی مێژوویی ئه‌وتۆ ناو برد، كه زۆر بار و نێوه‌رۆكی حوقووقیی تێدا هاتۆته گۆڕێ. 

قه‌راره سبه‌ینێ، واته چوارشه‌ممه، ئه‌و به‌ڵگه‌نامه گرینگه ئیمزا بكرێ. به‌ڵام شتێك كه له‌و پێوه‌ندی‌یه دا جێگای باسه، ئه‌وه‌یه كه له ڕاستی دا نه ته‌له‌ویزیۆنه كوردی‌یه‌كانی هه‌رێمی كوردستان و نه بنكه گرینگه‌كانی دیكه‌ی هه‌واڵ تا ئێستا ڕاپۆرتێكی ورد و تێر و ته‌سه‌لیان له سه‌ر ئه‌و مه‌سه‌له گرینگه بڵاو نه‌كردۆته‌‌وه و بۆ وێنه من هێشتاش نه‌متوانیوه ده‌قی هه‌مووخاڵه گرینگه‌كانی ئه‌و یاسایه له زمانی هه‌واڵده‌ری‌یه‌ك، یان ماڵپه‌ڕی یه‌كێك له لایه‌نه‌كان ببیسم، یان بدۆزمه‌وه. ئه‌وه‌ی هه‌شن گشتین.
به‌ڵام به هه‌رحاڵ چه‌ند شتی گرینگ بڕیاریان له‌سه‌ر دراوه كه ئه‌وانیش ئه‌مانه‌ن.

ـ سیستیمی فیدڕاڵی بۆ عێڕاقی ئاینده په‌سند كراوه و دان به حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان وه‌ك حكوومه‌تێكی فیدڕاڵ له چواچێوه‌ی عێراقێكی فیدرالی دا هێنراوه.  ئه‌وه‌ش بڕیاری له‌سه‌ر دراوه كه حكوومه‌تی ئێستای كوردستان به هه‌موو ئۆرگانه نیزامی، سیاسی، كۆمه‌ڵایه‌تی و فه‌رهه نگی‌یه‌كانی‌یه‌وه وه‌ك خۆی ده‌مێنێته‌وه. ئه‌وه له هه‌نگاوی ئێستادابۆ كورد ده‌سكه‌وتێكی گه‌وره‌یه وجێگای خۆشحاڵی‌یه. دیاره كۆڕی نوێنه‌رایه‌تیی كوردستان ده‌بێ سه‌رنجی دابێته ئه‌و مه‌سه‌له گرینگه‌ش كه دژواریی سه‌ره‌كی له كاتی دابه‌زاندنی بڕیاره‌كان و قۆناخی جێبه‌جێ كردنی یاساكان دا له‌وانه‌یه سه‌ر هه‌ڵبدا و هه‌ر بۆیه‌ش ده‌بێ بیری له هه‌موو ورده‌كاری‌یه‌كانی ئه‌و قۆناخه و باس له‌سه‌ر كردنیان كردبێته‌وه.

- "زمانی كوردی و عه‌ره‌بی زمانی ڕه‌سمیی وڵات ده‌بن".
- "ئاینی ئیسلام وه‌ك یه‌كێك له سه‌رچاوه‌كانی قانوون دانان ده‌ناسرێ، به‌ڵام نه‌ك وه‌ك ته‌نیا بنه‌ما و سه‌رچاوه".

دیاره بۆ دامه‌زراندنی سیستیمێكی دیموكڕاتی پیویسته ئه‌سڵی جیایی دین له ده‌وڵه‌ت به‌ڕێوه‌بچێ  و دین ته‌نیا وه‌ك شتێكی پیرۆز و تایبه‌تی ئینسانه‌كان چاو لێ بكرێ. زۆر زه‌حمه‌ته قانوونه ئاینی‌یه‌كان بۆ به‌ڕێوه‌بردنی سیستیمێكی دێمۆكڕاتی كارایی‌یان هه‌بێ و گیر و گرفت نه‌خولقێنن. له‌وانه‌یه ده‌وڵه‌ت و دین بتوانن له ناوچه‌ی مسوڵمانه شیعه‌كان، یان ناوچه‌ی دیكه كه ته‌جره‌به‌ی ته‌مرینی دێمۆكڕاتی‌یان كه‌متره، له‌گه‌ڵ یه‌ك بسازێن، به‌ڵام له كوردستان كه نیزیك به سێزده ساڵه به سیستتیمێكی تا ڕاده‌یه‌كی زۆر ئه‌مڕۆیی و ئازاد به‌ڕێوه‌چوه و ته‌جره‌به‌یه‌كی دێمۆكڕاتیی تێدا له گۆڕێ دا بوه، گه‌لێك زه‌حمه‌ته.
  هه‌روه‌ها به پێی ڕاپورتی بی،بی،سی ـ كه من به‌شێكی سه‌ره‌وه‌ی ئه‌م باسه‌شم لێ وه‌رگرتوه ـ ئه‌حمه‌د چه‌له‌بی ئه‌ندامی شۆڕای كاتی ده‌ڵێ:" خودموختاریی هه‌ریمه كورد نشینه‌كان له‌و قانوونه دا ده‌سته‌به‌ر كراوه، هه‌رچه‌ند چوارچێوه‌ی ده‌سه‌ڵاتی به كرده‌وه‌ی ده‌زگاكانی هه‌رێم و جێگا و شوێنیان له ده‌سه‌ڵاتی نه‌ته‌وایه‌تیی عێراق دا و شێوه‌ی پێوه‌ندیی هه‌رێم له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی ناوه‌ندیی عێراق، به حكوومه‌تی هه‌ڵبژارده سپێردراوه".
ئه‌مه‌ش به ڕوونی ده‌ریده‌خا كه كورد ده‌بێ پێش‌بینیی هه‌ڵسووڕانێكی دیپلۆماتیی ژیرانه‌‌ی دیكه‌ش بۆ قۆناخی باس له‌سه‌ر ورده‌كاری‌یه‌كان له به‌رامبه‌ر ده‌وڵه‌تی هه‌ڵبژارده‌ دا بكا.

به هه‌رحاڵ، كوڕی نوێنه‌رایه‌تیی كورد تا ئێستا هه‌ڵسووڕاوانه چۆته پێش و به بڕوای من باشی كار كردوه. هیوادارم له تێكۆشانی داهاتووی دا دڵنیایی و مزگێنیی زیاتری بۆ گه‌له‌كه‌مان پێ بێ.